Bir Veri Hakkında Veri Anlamına Gelen Günümüz Olgusu: Meta Data
nedir bu?
"üst veri" olarak türkçeleştirilen "meta data (veri)" olarak yarım yamalak çevirisinin de yaygın olarak kullanıldığı "verilerin verisi" olarak ifade edilen veri çeşidi.
üst verileri genelde büyük verilerin çoğunluğunu oluşturan yapısal olmayan verileri sınıflandırma ve incelemede kullanırız. üst veriler aracılığı ile elimizdeki sınıflandırdığımız veriler daha çok anlam kazanır ve incelemesi kolaylaşır. örnek olarak twitter hashtagleri, facebook fotoğraf taglemeleri verilebilir.
kurumsal hayattan örnek verecek olursak içerik yönetmeye çalıştığınızda bir satış operasyonun dokümanları için "müşteri adı" ifadesi üstveri olmakla beraber "abc co., xyz ltd." gibi şirketler de bu üstveriye ait veriler olur.
aslında her şey bir başka şeyin meta datasıdır
nasıl ki beynimizin ilkel ve az evrimleşmiş kısmının üstüne eklenen korteks, bir nevi meta beyin ise, alt beyindeki imgeleri çağırmak için kullandığımız kelimeler de meta imgelerdir. kelimelerin de metası vardır, kavramlar oluşur birden çok kelime havuzuyla ilintili. kelimeleri kullanıp cümleler oluşturursunuz, cümlenin kendisi bazen çapalanmalıdır ve deyimler ve atasözleri gibi meta cümleler oluşur. bir paragraf yazarsınız, birkaç tane daha ve bir yazı oluşturursunuz, yazının konusu ve ilintili olduğu kavramların benzerlerini aramak istersiniz, o zaman "bu yazının konusu ne, benzerini bulmak istiyorum" sorusuna cevap bulabilmek için onun meta verisi olan anahtar kelimeleri icat edersiniz.
kod yazarsınız, yazdığınız kod, işlemci seviyesindedir. bir dizi kod, işlemciye basit bir döngü yaptırır ve birkaç satırdan oluşur. sonra kodun meta kodunu icat edersiniz, böylelikle bir for döngüsünü tek satırda tanımlarsınız. sonra bu meta programlamada da belirli işlemleri tekrar tekrar yaparsınız ve buna bir isim koyarsınız. misal, bir kaynağın otomatik olarak başka bir kaynağa gömmek alışkanlığınız olur, yazdığınız kodda bir kontext yaratırsınız ve o kontexte tekrar tekrar kullanılan aynı kaynağı tek kerede tanımlamak istersiniz. oldu mu size dependency injection, e bunu da tanımlamak için annotation kullanırsınız, ne yaptınız? yazdığınız kodun içinde bir meta veri tanımladınız o annotation ile.
çıktınız bir framework yazdınız, yazdığınız framework'ün parametrelerini tanımlamak istiyorsunuz, ve bu tanımlar oldukça uzun bir konfigürasyon dosyası oluyor. koşullara da ihtiyaç duyduğunuzu fark ediyorsunuz, birden çok konfigürasyon yapmaktan kurtulmak için diyorsunuz ki "böyle basit bir dil olsa, bu konfigürasyonu tanımlasa", e siz scripting dili icat ettiniz ya da kullandınız. ne oldu: framework'ün meta datasını tanımladınız.
yani sözün özü, evren bu şekilde genişliyor
nicelikteki çokluğun niteliklerini tanımlamak için, o verinin meta verisini, bir üst düzlemdeki halini tanımlıyorsunuz, katman katman içinde bulunduğunuz düzleme ortogonal bir eksen tanımlayıp, düzlemler ailesini kontrol ediyorsunuz ve bu böyle devam ediyor her seferinde bir üst uzaya atlayarak.
başka bir örnek de matematikten olsun. türev, bir fonksiyonun meta fonksiyonudur, türevle o fonksiyonun değişim fonksiyonunu elde edersiniz. aslında türevdeki katsayılar, fonksiyonun meta datasıdır ve bir türev fonksiyonu, birden fazla fonksiyona karşılık gelebilir. y3*x + 5'in türevi 3'tür, yani x başına 3 artan tüm fonksiyonlar, bu türeve sahiptir. bu durumda y3*x + n olan sonsuz adet fonksiyonu tüm fonksiyonlardan ayırmış olursunuz, yani elinizde bir meta data var, ve bu, sadece x başına 3 artan fonksiyonları tanımlıyor.
meta verinin, meta verisinin, meta verisi...