Bir Optisyenin Anlatımıyla Numaralı Gözlük Camı Kaplamalarına Dair Her Şey
iki tür optik cam bulunur. organik cam ve mineral cam. mineral camlar, gerçek camdır. organik camlar ise sentetiktir ve yumuşak bir malzemedir. organik camlar daha çok tercih edilip kullanıldığından dolayı burada anlatılan kaplamalar organik cam kaplamalarıdır.
kaplama nedir? hangi cam kaplamasını kullanmalısınız?
kaplama; optik camların yüzeyine yapılan, camın yüzeyini korumak, görüş netliğini arttırmak ve kullanıcının göz sağlığını korumak amaçlarıyla yapılan kimyasal bir işlemdir. bir veya daha fazla katmandan oluşabilir.
standart kaplamalar
1. sert kaplama: her organik camda mutlaka bulunan kaplama türüdür. cam yüzeyine uygulanan kaplamalardaki ilk katmandır. organik cam yumuşak bir maddedir ve cam yüzeyi pütürlü bir haldedir. aşınması kolaydır. cam yüzeyine direnç kazandırmak ve cam yüzeyinin çizilmelere karşı direnç kazanması için yapılır.
2. antirefle kaplama: yansıma önleyici kaplamadır. antirefle kaplamanın amacı, cam yüzeyinde oluşan yansımaları en aza indirmektir. yansımaların olması demek, gözümüze gelen ışığın azalması demektir. ışık azalırsa, görüş netliğimiz azalır. yansımaları ne kadar azaltırsak o kadar görüş kalitemiz artar.
3. hidrofobik kaplama: suyun cam yüzeyine tutunmasını azaltan kaplamadır. hidrofobik kaplaması kaliteli bir camda, camın üzerindeki damlalar cam yüzeyinde çok dağılmaz ve kolaylıkla akıp gider. bu kaplama cam yüzeyini kayganlaştırdığı için camı temizlemesi de kolaylaşır.
buraya kadar olan kaplamalar standart kaplamalardır. filtreli cam yapacağız dediklerinde kastedilen kaplama türü aslında antirefle kaplamalı camlardır. bir camda sert kaplama tek başına bulunabilir. diğer kaplamalar tek başlarına bulunamazlar. antirefle kaplamalı bir camda, sert kaplama katmanı ve antirefle kaplama katmanı vardır. hidrofobik kaplamalı bir camda; sert kaplama, antirefle kaplaması ve hidrofobik kaplama katmanı vardır.
yukarıdaki kaplamalar camı koruyan kaplamalardır. bunlardan başka, kişilerin ihtiyacına göre, göz sağlığını korumak amacıyla yapılan kaplamalar da vardır. bu kaplamalar nitelikli kaplamalar diye de bilinirler.
not: bu kaplamalarda standart kaplama katmanlarının hepsi bulunur. üzerine ise nitelikli kaplama katmanı yapılır.
nitelikli kaplamalar
1. uv koruma kaplaması: gözü, zararlı uv ışınlarından koruyan bir kaplama türüdür. uv 400 nm koruyuculuğu olan bir optik cam ile güneş gözlüğü kullandığınızda korunduğunuz kadar korunmuş olursunuz.
gözün yapısına baktığımızda dıştan içe doğru ilerlersek kornea, iris ve ortasında göz bebeği, arkasında da göz merceği dediğimiz yapılar bulunur. göz merceği, içi sıvı dolu bir kapsüldür aslında. göz merceği ince kenarlı mercek görevi görerek görüntünün retinaya düşmesinde rol oynar. bir diğer görevi ise uv ışınlarını süzmektir. göz merceği sayesinde uv ışınları retinaya düşmez. göz merceğine düşen uv ışınları katarakt oluşumunu hızlandırır. uv ışınları bizzat katarakt oluşturmasa da bu süreci hızlandıran unsurlardan biridir. bu nedenle uv korumalı camları ya da güneş gözlüklerini, göz merceğimizi uv ışınlarından korumak için kullanmalıyız.
2. mavi ışık koruma kaplaması: gözü, yüksek enerjili mavi ışıktan koruyan bir kaplama türüdür. uv koruması vardır. uv koruması haricinde mavi ışıktan da korur.
şimdi, bizim bir görülebilir ışık spektrumumuz var:
bu spektrum kırmızı renk ile başlar mor ile biter. kırmızı rengin dalga boyu büyüktür, ve mor renge gidildikçe dalga boyu kısalır, küçülür. dalga boyu küçüldükçe, ışığın enerjisi artar. dijital cihazların ekranları mavi ışığı içermektedir ve vaktinin çoğunu bilgisayar, telefon ve tabletlerle geçiren kişiler daha fazla mavi ışığa maruz kalırlar.
görülebilir ışık alanındaki bütün renkler gözümüz tarafından algılanır ve retinanın üzerine düşer. dijital cihazlar tarafından ekstra olarak maruz kaldığımız mavi ışık da aynı şekilde. mavi ışığın enerjisi yüksek olduğu için zamanla retinadaki görmeyi sağlayan hücrelere (fotoreseptör) zarar verirler. yaşa bağlı makula dejenerasyonu hastalığının oluşmasında süreci hızlandıran etkenlerden biridir.
not: bilgisayar başında çok vakit geçiriyorsanız, gözlerinizi korumak için numarasız da olsa mavi ışık korumalı bir gözlük kullanmamız gerekir.
3. ekstra berrak kaplama: antirefle kaplama katmanı daha yoğunlaştırılmış ve yansımaları daha fazla kesen bir kaplama türüdür.
gözlük kullanmaktan nefret ediyorsunuz. gözlük yüzünüzde belli olmasın istiyorsunuz. çerçevesiz gözlük kullanıyorsunuz, karşıdan bakıldığında gözlük yokmuş gibi dursun istiyorsunuz. o zaman yansıma oranı en aza indirilmiş bu camları kullanabilirsiniz. göz sağlığı açısından uv koruması vardır.
4. sürücü kaplaması: uv koruması vardır. kullanılan kaplama özellikle gece sürüşlerinde far saçılmalarını engeller. gece sürüşlerinde rahatsız oluyorsanız, gününüzün çoğunu yolda geçiriyorsanız kullanabilirsiniz.
5. buğu önleyici kaplama: uv koruması vardır. cam yüzeyinde buhar oluşmasını engeller. bu kaplamayı yaptırdığınızda yanında bir de mendil verilir. kaplama özelliğini mendili ile aktifleştirmeniz gerekir. cam yüzeyini mendili ile sildikten sonra 8 ile 12 saat arasında bir süreyle cam yüzeyi buhar oluşturmaz.
not: pandemi sebebiyle maske takmamız ve gözlüklerin sürekli buhar yapmasının etkisiyle buhar önleyici mendiller çıkmıştır. bazı mendiller işe yaramasa da bazı mendiller oldukça kullanışlıdır. kaplamadan ziyade sadece mendil kullanarak da aynı etkiyi yaratabilirsiniz.
6. fotokromik kaplamalar: uv koruması vardır. aslında bu kaplamalar kolormatik ya da transitions diye bildiğimiz kaplamalardır. bu iki isim aslında firma ismidir. camın kaplamasındaki maddeler uv ışınlarına maruz kaldığında camın yüzeyi renk değiştirip istenilen renge döner. koyulaşmanın oranı, cam yüzeyinin maruz kaldığı uv miktarına göre değişir. yazın daha koyu bir hale bürünürken, sisli havalarda açık bir ton oluşturur.
not: uv ışınlarıyla aktifleştiği için fotokromik kaplamalı camlar araç içinde koyulaşmaz. araç içinde koyulaşan versiyonları da vardır fakat bunun özellikle belirtilmesi gerekir, aksi takdirde hüsrana uğrayabilirsiniz.
son olarak
ben bir optisyenim. okulda bile bu kadar detaylı bir anlatım olmamıştı bize. ben mesleğe başladığımda araştırarak ve sorarak öğrendim bu bilgileri ve ufkumu birkaç kat arttırdı mesleğim adına. birçok optiğin bu kaplama özelliklerini anlatmadan, kişileri bilgilendirmeden standart bir cam taktıklarını görüyorum, duyuyorum. yukarıdaki bilgilerin hepsi aslında bir gözlük kullanıcına aktarılması gereken bilgiler. belki yine standart bir cam kullanmak isteyeceksiniz ama seçeneklerinizin neler olduğunu da bilmelisiniz.