Bir Marketçinin Gözünden Dolardaki Artışla Beraber Gelen Zamlar ve Yapılan Fırsatçılıklar
kur farkının fiyatları bu kadar etkilemesi normal mi?
evet normal. serbest piyasa konusuna hiç girmeyeceğim çünkü gıda sektörü büyük bir rekabet içinde ve serbest piyasa kavramını halka uyarlaması mümkün değil. bim, a-101 , metro, carrefour, migros bunların yanında süper marketler, bunun yanında mini marketler, bakkallar derken serbest piyasa olayı hava cıva. yani anlayacağınız, içerisi şampiyonlar ligi gibi ve serbest piyasa kuralını uygulamanız sizin zararınıza olur.
şimdi gelelim zam konusuna
diyelim ki; daha önce 5 lt ayçiçek yağını 30 tl'ye alıyordunuz şimdi ise 36 tl. bu kadar da kur farkı olur mu dediğinizi duyar gibiyim; kur farkı en baştaki halkada uygulanır. yani üretici-ithalatçı. oradan firmaya gelir firma kârını ekler. firmadan spotçulara, oradan da toptancılara ve marketçilere. en zayıf halka olarak da bakkallara gelir. 30 tl'ye aldığınız yağ çeşitli halkalardan geçerek sırasıyla; 31-32-33-34-35-36 tl ile sınırlandı. yani her satıcı kar farkını koyarak 36 tl olarak satışa sundu. bakkalların işi daha kötü, onlar zayıf halka olduğu için 38-39 tl gibi fiyatlarla satıyor. yani gidip firmadan almak başka, marketten almak başkadır. " o zaman biz de firmadan alırız " diye düşünürsen, firma sana tek tek vermez boşuna heveslenmeyin.
peki fırsatçılık yok mu?
evet var hem de akılalmaz bir şekilde.
satıcı burada "serbest piyasa" kuralının arkasına sığınıyor. yasal olarak hiçbir sorumluluğu yok ve yaptığı yasalara göre gayet de meşru. medyada fırsatçılar diye yaftalandığına bakmayın siz; devlet bu hakkı 1980'lı yıllar da onlara vermiş zaten, normalde kimseye ceza yazmaya hakları yok. ama şöyle bir durum var; gıda sektöründe "piyasa oturması" diye bir tabir vardır. bir ürün yükselir ya da düşer ya da temin etmekte zorlanılırsa, o ürün yine serbest piyasa kuralına göre istenilen fiyattan satılabilir. yani kurun sürekli dalgalanması, enflasyon, kriz gıda sektöründeki piyasayı bir türlü dizginleyemez. piyasa sürekli karmaşıklık yaratırsa fiyatlar da karmaşık olur. işte buna da fırsatçılık diyorlar. oysa piyasa otursa kimsenin fırsatçılık yapmaya niyeti yok. zaten herkes rekabet içinde, 2 kuruş aşağıya vereyim de halk benim ürünümü alsın kafasındalar, fırsatçılık yaparak müşteri kaybetmek istemezler.
peki kim bu fırsatçılar abi hepsi mi masum?
şöyle açıklayayım; bu piyasayı kim bu hale getirmişse o suçludur. yukarda anlattığım gibi piyasa oturmazsa herkes ürününün değer kaybetmemesi için kafasına göre 3-5 ekleyecektir. ne zaman ki bu dalgalanma biter, piyasa oturur o zaman bir ürünü aynı yerde aynı fiyata bulabilirsin.
sana göre fırsatçı kimdir?
bana göre fırsatçı; dolar yükselişe geçtiği anda, işyerlerini 1 haftalığına kapatan toptancı ve firmalardır. bu kişiler sırf elindeki ürünler değerlensin, değerlendikten sonra istediğim fiyata satayım kafasındaki vicdansız esnaftır. benim en 10 siparişimi iptal ettiler bu şekilde. sözde mal yokmuş ellerinde. oysa ki ticarette söz senettir, resmiyette tüketiciyi koruyan "kazanılmış hak" ilkesi gibidir. ama sırf elindeki ürünlere fiyat geçişi olacak diye benim gibi binlerce insanın ürününü yollamayıp binbir bahane ile iptal ettiler.
peki dolarla alınmayan ürünler neden zamlanıyor?
burası biraz şeffaf bir konu. eğer iyi niyetli düşünürseniz şöyledir; öncelikle suyu ele alıyoruz ve diğer ürünlerin adına suyu örnek gösteriyoruz ki diğer ürünlerin de ortak meselesi ile aynıdır. mesela su satıcıları suya zam yaptı ama su yurt dışından gelmiyor.
satıcının kafasındaki düşünce; yağa, una, bulgura, kâğıda, benzine vs hepsine zam geliyor ve benim zamlar karşısında ayakta durabilmem, çarkımı döndürebilmem için benim de fiyat artırımına ihtiyacım var. evet gerçekten var yoksa ayakta durmakta zorlanır. kardan zarar etmek zorunda kalır. tabii doların su satıcısını da etkilediğini söyleyelim. satıcıların genel kanısı bu şekildedir; zamlar karşısında ayakta durabilmek için benimde zam yapmam lazım kanısı.
peki bu piyasa nasıl oturacak?
şu an yavaş yavaş oturuyor, fiyatlar 2-3 lira aşağıya çekildi çünkü kur yerinde sayıyor gibi yani fazla hareket yok. ama dolar tekrar dalgalanırsa, (umarım olmaz) fiyatlar yükselir, yine fırsatçılık haberi dilden dile tv'den ty'ye dolaşır.
hükümetin bu konuda atacağı adımlar çok önemli. bu kurun düşmesi lazım. yoksa bu şekilde çok kişinin canı yanacak. ülke sessiz bir şekilde de olsa tasarruf moduna girmiş. fazla harcama yapmıyor, bu tasarruf da tüm esnafı ve satıcıları etkiliyor. zaten bunu okuyan esnaf işlerin düştüğünü çok iyi biliyor.
umarım eski günlere döneriz, hükümet kalıcı ekonomik çözümler yapabilir. yoksa doların tekrar yükselmesi hiç olumlu sonuçlar doğurmayacaktır.