Bir Kuş Gözlemcisinin Anlatımıyla: 20 Yıl Boyunca Takip Edilen Kartalın İzlediği Rota
"türkiye'den geçmemiş, akıllı kartalmış yaaeee eki eki eki ve gps o kadar dayanır mı be" geyiklerini bitirdiysek bir kuş gözlemcisi ve doğa aşığı birisi olarak dilim döndüğünce bir kaç kelam edeyim.
birçok kuş türü göç eder. kış aylarında güneye, daha sıcak yerlere; yaz yaklaşınca ise kuzey ülkelerine giderler
bunu yırtıcı kuşlarından tutun da minik ebabillere kadar kuşların çok büyük kısmı yapar ve göç sırasında her bir turun izlediği belli bir rota vardır. çoğunlukla bu rotaların da dışına çıkmazlar. avrupa'da birkaç önemli göç rotası vardır. bunlardan birisi istanbul boğazı'nı kullanıp türkiye üzerinden afrika ve arap yarımadasına gitmek için kullanılan rota; diğer ikisi cebelitarık ve italya uzerinden kuzey afrika'ya, oradan da güney ve orta afrika'ya gitmek için kullanılan rota. bir de rusya ve doğu avrupa ülkelerinden kafkasları aşarak gürcistan ermenistan hattını kullanarak arap yarımadası ve afrika'ya gitmek için kullanılan rota vardır.
haritası yayınlanan kuşumuz da en son bahsettiğim rotayı kullanmış
rotaya ve bulunduğu bölgelere bakarsam büyük ihtimalle bozkır kartalı olduğunu söyleyebilirim.
peki bu kadar uzun rotaları nasıl kat ediyorlar? rüzgâr ve hava koşullarına bağlı olarak günde 500 km'den fazla yol alabilirler. yaklaşık 2 ila 4 hafta arasında değişen sürelerde göç yolunda kanat çırparlar. kartallar gibi büyük kuşlar termal denen hava akımlarını kullanırlar. devamlı kanat çırparak bu uzun mesafeleri kat etmeleri çok zor olacağı için sıcak hava akımlarını kullanarak mümkün olduğunca az kanat çırparak (az enerji harcayarak) süzülerek göç ederler. işte burada neden su uzerinden gitmiyorlar sorusunun cevabı geliyor. su üzerinde sıcak hava akımı çok zor oluşur ve devamlılığı azdır ayrıca inmeleri için uygun alan (ada veya ufak bir kara parçası) bulmaları çok zordur. bu yüzden kara üzerinden gitmeyi veya illa bir su geçeceklerse mümkün olan en dar yerden yani boğazlardan geçmeyi tercih ederler. bkz. istanbul boğazı, cebelitarık boğazı.
burada bir not düşeyim: istanbul boğazı'ndan ve artvin'den geçen göç hattı avrupa'nın ve dünya'nın en önemli göç yollarındandır
bu iki yerde nisan-mayıs ve eylül-ekim aylarında gözlem yaparsanız binlerce yırtıcı kuşu bir arada görebilirsiniz. istanbul bu konuda çok şanslı. ilkbaharda sarıyer göç izleme noktasını, sonbaharda ise toygartepe itfaiye kulesinin olduğu yeri tavsiye ederim. binlerce kartalın üstünüzden geçip gitmesini izlemek müthiş haz veriyor. ayrıca küçük orman kartalı gibi bazı kuşlar göç yolculuğunu çok büyük kısmını türkiye'den geçerek yapar.
gelelim gps konusuna
bu kuşlar üzerindeki gps'ler zamanla çok gelişti. hatta şu an kuşlara takılan gps vericileri çok küçük boyutta ve çok daha dayanıklı eskilerine göre. bu aletler sizin telefonlarınızın pilini bitiren, devamlı çalışan gps mantığıyla çalışmıyor. günde birkaç defa sinyal veriyor sadece (sabah akşam gibi). çok az çalıştığı için ve güneş enerjisi desteği de olduğu için dayanma süreleri çok uzun.
bu arada alakasız ama önemli bir not: yaz aylarında ebabiller (ufak siyah kuş) bazen yere düşer ve uçamaz
insanlar da ne yapacağını bilemez. o kuşu hafifçe havaya atın; uçacağını görürsünüz. ebabiller hayatlarının çok büyük kısmını havada geçirdikleri için ayakları gelismemiştir diğer kuşlar kadar. bu yüzden kendileri yüksekten bırakırlar ve uçarlar devamlı. yuvaları da yüksektedir (çatı köşelerinde vs). hafifçe havaya attınız ve uçamayıp tekrar düşerse işte o zaman bir veterinere götürün lütfen. bu durumla çok karşılaştığımız için belirtmek istedim.
kuşları takip etmek isterseniz iki tane güzel site:
https://www.movebank.org/https://www.movebank.org
http://birdmap.5dvision.ee/enhttp://birdmap.5dvision.ee/en