Bir İnsan Durup Dururken Alev Alabilir mi?
1885'in noel arifesinde gece geç saatlerde, illinois'in küçük bir çiftçi kasabası olan seneca'da matilda rooney adında bir kadın alevler içinde kaldı. olay olduğunda mutfağında yalnızdı. yangın kısa sürede ayakları hariç tüm vücudunu kül etti. olayda, evin başka bir odasında dumandan boğulmuş olarak bulunan kocası patrick de hayatını kaybetti.
bu trajedi araştırmacıları şaşkına çevirdi. cinayetten şüphelenmek için hiçbir sebep yoktu. rooney'ler o akşam dinleniyor ve viski içiyorlardı. onlarla birlikte birkaç saat geçiren bir ırgat da olağandışı bir şey fark etmemişti. dahası, yangın için herhangi bir ateşleme kaynağı bulunamamıştı. alevler matilda rooney'i küle ve birkaç kemik parçasına dönüştürecek kadar yoğun olmasına rağmen odanın geri kalanına yayılmamıştı. yangın vücudunda başlamış ve vücuduyla sınırlı kalmış gibi görünüyordu.
görünüşe göre rooney'ler nadir görülen ve esrarengiz bir fenomen olan kendiliğinden insan yanmasının kurbanı olmuşlardı.
insanın kendiliğinden yanması, etkileyici bir edebi soyağacına sahip bir gizemdir.
herman melville ve nikolay gogol sırasıyla redburn ve dead souls romanlarındaki karakterleri ortadan kaldırmak için kullanmışlardır. ancak kurgudaki en kötü şöhretli vaka charles dickens'ın bleak house'udir; burada adi alkolik hurda tüccarı bay krook'un sonu yerde bir kül yığını ve "duvarlarda ve tavanda koyu, yağlı bir kaplama" olarak biter. kasvetli ev'in kitap baskısının önsözünde, roman zaten seri halinde yayınlandıktan sonra yazılmıştı, dickens kendiliğinden yanmayı mantıksızlık suçlamalarına karşı savundu ve birkaç ünlü vakaya ve seçkin tıp doktorlarının böyle bir şeyin gerçekten mümkün olduğuna dair kararlarına atıfta bulundu. "gerçeklerden vazgeçmeyeceğim," diye bitiriyor tipik dickensvari bir gösterişle, "ta ki insan olaylarının genellikle kabul edildiği tanıklığın hatırı sayılır bir kendiliğinden yanma'sı olana kadar."
kendiliğinden insan yanmasına ilişkin tanımlamalar 17. yüzyıla kadar uzanmakta olup, 19. yüzyılda çok sayıda, 20. ve 21. yüzyıllarda ise az sayıda vaka kaydedilmiştir. toplamda, kaydedilmiş birkaç yüz olası vaka vardır. kendiliğinden insan yanmasına ilişkin bilimsel destek dickens'ın belirttiğinden daha zayıf olsa da, onun zamanında yaygın olarak tartışılan bir olguydu. halk büyük ölçüde ahlaki gerekçelerle bunu bir gerçeklik olarak kabul ediyordu. kurbanlar genellikle alkolik ve aşırı kiloluydu ve erkeklerden daha çok kadındı, bu nedenle bunun sefih bir yaşam tarzı için bir tür intikam olduğuna dair genel bir algı vardı. bu fikir, şüpheli vakalarla ilgili korkunç gazete haberleriyle pekiştirildi. ne de olsa, yanıcı bir madde olan alkolle doymuş bir vücudun yanıcı hale gelmesi sezgisel olarak mantıklıydı.
şimdi önemli soruya gelelim: kendiliğinden insan yanması gerçek mi? aniden alev alma olasılığı hepimizin endişelenmesi gereken bir şey daha mı?
bir bedenin kendiliğinden nasıl alev alacağına dair önerilen bilimsel açıklamaların hiçbiri incelemeye dayanmamıştır.
ilk önerilen mekanizmalardan bazıları, tutuşmanın vücuttaki salgıların dengesizliğinden kaynaklanabileceği düşüncesi gibi modası geçmiş tıbbi fikirlere dayanmaktadır. alkolün vücudu yanıcı hale getirdiğine dair viktorya dönemi açıklaması da işe yaramamaktadır, zira en sarhoş insanlardaki alkol konsantrasyonları bile çok düşüktür ve harici bir ateşleme kaynağına ihtiyaç duyulmaktadır.
20. yüzyılda adli bilimciler, bir kurbanın giydiği giysilerin erimiş yağı emerek bir mumdaki fitil gibi hareket ettiği ve bir cesedin uzun süre yanması için gerekli koşulları yarattığı "fitil etkisini" fark etmişlerdir. deneyler, bu etkinin, vücudun tamamen ya da neredeyse tamamen yanması ve kurbanın çevresinde yangın hasarı olmaması gibi kendiliğinden insan yanmasıyla ilişkili olağandışı özelliklerin çoğunu üretebileceğini göstermiştir. o halde, şüpheli kendiliğinden insan yanması vakaları için muhtemel açıklama, fitil etkisini başlatan harici bir ateşleme kaynağının (bir kibrit, sigara, elektrik kıvılcımı) olduğu, ancak bunun kanıtlarının yangın tarafından yok edildiğidir. her ne kadar alkol vücudu daha yanıcı hale getirmese de, kurbanın yavaş gelişen bir yangına tepki verememesi nedeniyle bu ölümlerin bazılarında aşırı sarhoşluk ya da başka türden bozulmalar bir etken olabilir.