dyadic effect (diyadik etki) psikolojide ikili ilişkideki bireylerin özellikleri, davranışları ve yaşantılarının karşılıklı olarak birbirlerini ve ilişkinin bütünsel yapısını nasıl biçimlendirdiğini inceleyen yaklaşımdır.

bir davranışı tek başına yapmazken, birlikte yapınca normalleşmesi, daha kabul edilebilir düzeye indirgenmesi, kişilerarası iletişim veya etkileşimde meydana gelen karşılıklı etkiyi anlatmaktadır. iki kişi birbirinin sıradışı davranışını onaylayınca, diğerini etkileyerek durumu sıradan ve olağan kabul edip kendini rahatır. zira sorumluluk ikiye bölünmüştür ve davranış daha kolay tekrar edilebilir haldedir.

buna örnek verecek olursak;

kişi normalde tek başınayken belki; "gece gece bir şey yemeyeyim.", "erken uyuyayım sabah işe gideceğim." diyerek kendini telkin etmede başarılı olurken; karşı tarafın, rutini bozup "bir dizi açalım, bir şeyler yiyelim." veya "bir kereden bir şey olmaz." söylemleri ile sınırlar bir anda esner, alışılmışın dışına çıkılır ve yasaklar eğlenceli ortak ritüele dönüşür.

hayata dair bir kaç örnek daha vermek istiyorum. mesela ergenlik döneminde tek başınayken sigarayı denemeyi düşünmeyen bir genç, sigara içen yakın arkadaşıyla yalnız kaldığında zararlı eylemleri denemek cazip haldedir. zira kişinin kafasında riske hep birlikte girildiğinde, daha kabul edilebilir evreye ulaşır.

ya da trafikte hız yapmayan bir kişi, yakın arkadaşıyla yolculuk ederken:
"bas gaza hadi."
"kimse yok, kırmızı ışıkta ne duruyorsun?" gibi söylemlerle daha tehlikeli davranışlar sergilenmesi yönünde kişiye cesaret verebilir.

tüm bunlara ek olarak suç bilimi (criminology) çalışmalarında en bilinen örnek ise tek başına suç işlememiş kişiler, suça eğilimli arkadaşıyla sıkça yalnız kalınca ortak davranış geliştirmeye başlar ve kendi kafasında durumu normalleştirmiş ve tehlikeyi ortaklaşa yüklenmiş hisseder. yani kısaca bireyin, yakın olduğu tek bir kişiyle ikili halde bulunduğunda norm dışı, riskli veya uygunsuz davranış düzeyi artabilmektedir.

sonuç olarak diyadik etki; iki kişi arasındaki ilişkinin, bireylerin davranışlarını ve algılarını yalnızca şekillendirmekle kalmayıp aynı zamanda bu davranışları meşrulaştıran, güçlendiren ve bazen de dönüştüren karşılıklı bir etkileşim alanı olduğunu gösterir. ister olumlu gelişim süreçlerinde ister olağan dışı davranış eğilimlerinde olsun, iki kişilik dinamik yapının birey üzerinde bıraktığı iz, ilişkinin niteliğiyle birlikte anlam kazanır. bu sebeple diyadik etkiyi anlamak, hem bireysel davranışları hem de ilişkilerin bütünsel işleyişini daha doğru değerlendirmemizi sağlar.

kaynak: dyadic effect in psychology