bir asırdan biraz daha uzun bir süre önce, 1920'de, alman şekerlemeci hans riegel sr., ismi, kendi adı ve memleketi bonn'dan (hans riegel bonn) türetilen haribo adlı yeni bir şekerleme şirketi kurarak tek başına bir girişimde bulundu. bir bakır tencere, bir oklava ve bir ocaktan biraz daha fazlasıyla kendi mutfağında çalışan riegel, ertesi yıl ilk çalışanı olan karısı gertrud'u işe aldı. ürünlerini müşterilere bisikletle teslim ederken, bugünkü altın ayıcık ile tamamen farklı bir tatlı yaratmadan önce daha sert olan sakızlı ayıcık (gummy bear) adlı şekerlemelerden üretti.

riegel, 1922'de dans eden ayıcık veya almanca tanzbären olarak adlandırılan sakızlı prototipini piyasaya sürdü. modern sakızlı ayılardan daha büyük ve daha ince olan tanzbären'in şeklinin, bir zamanlar avrupa'daki festivallerde çocukları eğlendiren gerçek dans eden ayılardan esinlenerek oluşturulduğu söyleniyor.

haribo'nun sakızlı ayıcıkları, şirketin dans eden ayılar'ı altın ayıcık olarak yeniden markaladığı 1960'ta dahil olmak üzere, on yıllar boyunca birçok değişiklik geçirdi. bugün, bu küçük, çiğnenebilir sakızlar, beş farklı aroma (ahududu, limon, çilek, ananas ve portakal) ile üretilip, altın bir çanta içinde satılıyor. 100'den fazla ülkede satıştalar ve her gün dünya çapında 160 milyon altın ayıcık fabrikadan dağıtıma çıkıyor.

ayı şeklindeki sakızları ilk yapan riegel olmasına rağmen, bu jelatin bazlı tatlıların tarihi aslında onun icadından önceye dayanmaktadır. amerikan şekerleme endüstrisi üzerine dört kitabın yazarı olan beth kimmerle'ye göre, sakızlı ayılar, türk lokumu ve şarap sakızı (birleşik krallık menşeli şekerlemeler) gibi öncüllerden gelmektedir.

bir şeker tarihçisi, yazar ve batı virginia, harpers ferry'deki true treats historic candy'nin sahibi olan susan benjamin'e göre, haribo şekerlerinin tarifi daha önce kullanılıyordu ancak riegel, şekerlemeleri ayıcık şeklinde üreterek tatlı bir yenilik sağladı.

riegel, 1920'lerin başında aktif olan tek şekerleme girişimcisi değildi. amerikalı fred w. amend, şeker kaplı bir jöle olan chuckles'ı icat ederken, abd'de alman bir göçmen olan henry heide, jujubes ve jujyfruits'i yarattı. riegel ise "şekerlemenin tamamen görünüm ve dokuyla ilgili olduğunu anladığı için" tatlandırma ve renklendirme yöntemlerinde yeni gelişmeler uygulayarak, güçlü ticari zekasıyla sektöre damgasını vurdu. en son aroma ve renk teknolojisini alarak ayıcıkları için uyguladı.

1925'te haribo, çubuklar, tekerlekler ve schwarzbären olarak bilinen siyah ayıcık da dahil olmak üzere siyah, meyan kökü içeren ürünler üretmeye başladı. 1930'larda şirket 400 çalışana ulaştı, yeni bir sakızlı ayıcık çeşidini tanıttı ve "haribo çocukları mutlu ediyor." anlamına gelen yeni bir slogan başlattı: "haribo macht kinder froh"

bu slogan bugün "haribo macht kinder froh und erwachsene ebenso" şeklinde kullanılıyor ve ülkemizdeki paketlerde "çocuk ya da büyük ol haribo'yla mutlu ol" şeklinde yer alıyor.

ikinci dünya savaşı'nın başlaması haribo'nun yükselişini aniden durma noktasına getirdi. riegel'in oğulları paul ve hans riegel jr., alman tarafında savaştı, ancak yakalandılar ve amerikan esir kamplarında tutuldular. riegel, 1945 yılında 52 yaşındayken öldü ve karısı gertrud şirket operasyonlarından sorumlu oldu. çiftin oğulları ertesi yıl haribo'nun liderliğini üstlendi, paul üretimin başına geçerken, hans jr. pazarlama ve satışları yönetti.

savaş sırasında üretim neredeyse tamamen durmuştu. riegel kardeşler, babalarının şirketini bir şekerleme süper gücüne dönüştürdüler. ürün hattını genişlettiler ve savaştan sonra sadece 30 olan çalışan sayısını 1950'de yaklaşık 1.000'e çıkardılar. haribo 1950'lerde ve 60'larda büyümeye devam ederken, yöneticiler televizyon da dahil olmak üzere çeşitli pazarlama araçlarından yararlandı. almanya'da televizyonda reklam veren ilk markalardan biri oldular ve oldukça popüler hale geldiler.

ikinci dünya savaşı'nı takip eden yıllarda haribo, altın ayıcıklar'ın berlin duvarı'nın ötesine, doğu almanya'ya geçerek avrupa'ya yayıldı. ancak haribo sadece devlet ait olan intershop'larda satılıyor, bu mağazalar da sadece yabancı para birimleri kabul ediyordu. bu nedenle doğu alman vatandaşları haribo'lara ulaşamadı. batı almanya'dan arkadaşlarına ve aile üyelerine yardım kolileri gönderenler bu kolilere altın ayıcık'lardan eklediler.

avrupa'daki popülaritesine rağmen, haribo abd'ye ancak 1982'de, şirketin ilk amerika ofisinin açılması ile girdi. firma sert bir rekabet ortamıyla karşılaştı. bugün jelly belly (jelly beans) olarak bilinen herman goelitz şeker şirketi, 1981'de amerika'daki ilk sakızlı ayıları üretmişti. aynı yıl, başka bir alman şirketi olan trolli, ilk sakızlı solucanları piyasaya sürdü.

goelitz, trolli ve diğer şekerleme şirketleriyle rekabet edebilmek için haribo, ambalajını ve aromalarını güncelledi ve ürünlerini süpermarketlerde ve diğer büyük perakendecilerde satmaya başladı. altın ayıcık'lar o kadar popüler oldu ki, disney 1985 ve 1991 yılları arasında “şeker ayıcıkların maceraları” (adventures of the gummi bears) adlı bir animasyon dizisi yayınladı.

envanterindeki 1.000'den fazla ürün bulunan haribo amiral gemisi olan altın ayıcık'ların çok ötesine geçti ve cola aromalı happy-cola, sour goldbears, alphabet letters ve haribo'nun en çok satanlarını içeren bir starmix gibi ürenler sunmaya başladı.

haribo, bazı şekerlerini belirli ülkelere özel olarak üretmektedir. türkiye'de "çılgın dişler", ingiltere'de çilek, muz ve vanilyalı krema aromalı milkshake, fransa ve almanya'da şirinler gibi ürünler bu ülkelere özel olarak üretilir.

haribo; tutarlılığı, şekerleme ve ürün pazarla kalitesi ile pazardaki bu konumunu bugüne kadar koruyabilmiştir.

şirketin bir diğer güçlü noktası ise süren genişlemesi ve riegel ailesi tarafından sahiplenilmesidir. 2009'da ölen paul riegel ve 2013'de ölen hans jr. riegel'in ardından bugün şirketin başında hans riegeln jr.'ın oğlu hans-guido reigel bulunmaktadır.

kaynak: smithsonian magazine

Hoover Gibi Dünya Devi Bir Markayı İflasa Sürükleyen Pazarlama Felaketi