Az Bilinen Yönleriyle Güçlü Siyaset Adamı Vladimir Putin'in Hayat Hikayesi
1. vefa
hakkında yapıtığım araştırmalar, geniş okumalar sonucunda hakkında edinebildiğim en önemli şey bugün vladimir, putin olmuşsa bunu borçlu olduğu en önemli vasfı vefalı olması. başarı böyledir. birinci şartı doğru zamanda doğru yerde olabilme şansına sahip olacaksın. ikincisi doğru zamanda doğru yerde bulunanların hiçbirinde olmayan ama tamda en çok ihtiyaç duyulan özelliğe sahip olacaksın.
yıl 1990. o yıllarda almanya’nın dresden kentinde bulunan yerel bir istihbarat ofisinde görev yapıyor. berlin duvarı yıkılıp iki almanya birleşince zorunlu olarak st. petersburg’a dönmek zorunda kalıyor. leningrad üniversitesindeki hocasının katkısıyla üniversitede çalışmaya başlıyor. orada tanıştığı hocalarından biri olan ve onun bugünlere gelmesinde büyük payı olan anatoly sabçak ile de üniversitedeki bu görevi sırasında tanışıyor. anatoly sabçak st.petesburg belediye başkanı seçilince putin'in hayatı değişmeye başlıyor. sabçak’ın yanında belediyede görev alıyor. dış ilişkiler komitesinde başladığı görevi belediye başkan yardımcılığına kadar yükselmesiyle sonuçlanıyor. daha sonra kremlinde kariyerine devam ediyor. sabçak’ın refaransları ile. zaman putinin lehine sabçak’ın ise aleyhine işliyor. biri gün geçtikçe yükselirken diğeri çeşitli suçlardan ötürü devletle arası açılıyor.
sabçak ülkeden kaçması gerektiğinde onun bu kaçışını eski bir ajan olan putin sağlıyor. vefa bir semt ismi olmadığını ogün gösteriyor. onu bugünlere gelmesini sağlayan adamı yüz üstü bırakmıyor. ona kendini ve kariyerini tehlikeye atarak yardım ediyor.
devlet başkanı olması
1999'da (dresden’de yerel bir istihbarat ofisinde çalıştığı günlerden sadece 9 sene sonra) rusya devlet başkanı boris yeltsin ekonomik zorluklar ve o gün ki ismiyle bağımsız devletler topluluğunun dağılması nedeniyle görevinden istifa ediyor. istifa ettiğinde göreve hem dünyada hemde ülkesinde pek tanınmayan putin geçiyor. yeltsin istifa etmeden önce kendisine ve ailesine yargı dokunulmazlığı ve yüklü bir emekli maaşı verilmesini talep ediyor. putin bu talebi kabul ediyor. yeltsin’le yıllar sonra paris'te yapılan röportajda soruyorlar; putin tercihinizin altında yatan en önemli gerekçe neydi? tercihinizden ötürü pişman mısınız? hayır pişman değilim. putin’i seçtim. çünkü çalışkan ve vefalı biriydi. onun bugünlere gelmesinde büyük emeği olan hocasını hiç yalnız bırakmadı. onun ülkeden kaçısını organize etti. ona duyduğu bağlılık ve sadakat duygusu beni çok etkiledi. putin’de hoşuma giden diğer özellikleri ise, onun hazırladığı raporları son derece başarılı bulmasını, diğerlerinin tersine kendisiyle görüşebilmek için uğraşmamasını hatta kaçınmasını saymıştır. görüşmelerimiz sırasında çok soğuk durması nedeniyle önceleri rahatsız olduğunu ama sonradan bunun onun kişilik özelliği olduğunu anladım. yeltsin’in bakış açısıyla putin; ciddi, sorumlu, kremlin koridorlarındaki ayak oyunlarına karışmayan, arkasından iş çevirmeyen, sadık ve vefalı biri olarak tanımlanabilir. ilerlemiş yaşı ve yaşamakta olduğu ciddi sağlık sorunları da düşünülürse yeltsin’in ihtiyaç duyduğu kişi tam da putindi. kendisi ve ailesinin geleceğini güvence altında tutacak kadar vefalı, ülkesini seven, çalışkan, ciddi, ve dürüst.
2. evlilik hayatı
yıl 1980 rusya’da olimpiyat oyunları var. lyudmila putin o zamanlar bir hava yolu şirketinde hostes olarak çalışıyor. 22 yaşında. bir kız arkadaşıyla birlikte olimpiyat oyunlarını izlemek için leningrad’a geliyor. putin’in bir erkek arkadaşı iki kızı bir tyatro oynuna davet ediyor. putin ekibe arkadaş kontejinandan katılmış 4. kişi. lyudmila ile orada tanışıyorlar.ve evleniyorlar. 2 kızları oluyor. 30 sene evli kalıyorlar.
çok mutlu bir evlilik olduğu söylenemez. 2013 yılında resmen boşanıyorlar. eşi ile yapılan röportajda boşanma gerekçesi olarak neredeyse hiç görüşmüyor olduklarını ifade ediyor. hikayenin devamı mutlu ama, lyudmila boşandıktan sonra fransaya yerleşiyor. şuan kendisinden 20 yaş küçük olan arthur ocheretny ile evlendi ve fransa'da 7.46 milyon dolara satın aldıkları villaya yerleştiler. ve orada evlendiler
damat ile gelinin birlikte bir fotoğrafı:
arthur ochenrenty fena bir adama benzemiyor:
spartak moskova taraftarı, hareketli, yaşam dolu bir arkadaş, bisiklete biniyor. kürek sporu ile ilgileniyor.
lyudmila ile putin’in evliliği ile ilgili son bir not.
hatırlarsınız. bir tiyatro oynunda tanışmışlardı. boşandıklarını da basına birlikte gittikleri esmeralda operasını izledikten sonra yaptılar. tiyatro da başlayan aşkları yine orada bitti.
ben bayan lyudmila’nın mutlu olmasından ötürü mutlu oldum. iki kızı var demiştim. putin onları basından korumaya çalışıyor. elimde onlara ait fotoğraflar var. ama benimde bir kızım var. böyle bir hassasiyeti olan bir babanın hassasiyetine saygı duyuyor onlarla ilgili bilgi vermiyorum.
3. putin'in çocukluk yılları ve ailesi
7 ekim 1952 tarihinde vladimir spiridonoviç ve mariya ivanovna şelomova’nın çocuğu olarak st. petersburg’da doğdu.
annesi mariya ivanovna şelomova hakkında konuşan putin, “mütevazi bir hayat yaşıyorduk. bu nedenle “şi” çorbası, köfte ve krep yapardık. pazar günleri ve tatillerde, annem lahana, et ve pirinçten poğaçalar ve çok lezzetli pastalar yapardı.” diyor.
babam 1911’de st.petersburg’da doğdu. birinci dünya savaşı başladığında, st.petersburg’daki yaşam zorlaştı, açlık başladı ve tüm aile tver oblastı’ndaki pominovo köyüne büyükannemin yaşadığı yere gitti. yaşadıkları ev hala duruyor ve akrabalar dinlenmek için oraya gidiyor. orada, pominovo’da babam annemle tanıştı. 17 yaşında iken birbirleriyle evlendiler.”
1960-1968 yılları arasında vladimir putin, leningrad’daki sekiz yıllık 193 nolu okulda okudu. sekizinci sınıftan sonra, 1970 yılında bitirdiği 281 nolu ortaokula (teknoloji enstitüsü’nde kimyasal önyargılı özel bir okul) girdi.
evet, okulların bir ismi yok. o yıllar komünizm in olduğu yıllar. isimler, dinler yok komün var.
vladimir putin, liseden mezun olmadan önce istihbaratta çalışmak istiyordu. nasıl istihbaratçı olunduğunu öğrenmek için araştıran putin, bunu öğrenmek için kgb ofisine gitti. orada, yeni başlayanlar için ya orduda hizmet etmesi ya da bir üniversiteden; tercihen bir hukuk fakültesinden mezun olması gerektiği söylendi. bu bilgiyi alan putin, “ve o andan itibaren leningrad üniversitesi hukuk fakültesine hazırlanmaya başladım” diyor.
1970’li yılların başında vladimir putin, 1975 yılında mezun olduğu leningrad devlet üniversitesi hukuk fakültesine girdi. 70’lerin sonunda ve 80’lerin başında putin, moskova 1 nolu kgb (sovyetler birliği’nin istihbarat ve gizli servisi) yüksek okulu’ndan mezun oldu.
mezuniyet sonrası dağıtım için devlet güvenlik kurumları tarafından işe alındı.
işe ilk girme serüveni için putin şöyle bahsediyor: "kgb hakkındaki fikirlerim, istihbarat ajanlarının çalışmaları hakkında romantik hikayeler temelinde ortaya çıktı."
sonrasında moskova ve leningrad da geçen 4 yıl...
1985-1990 tarihleri arasında vladimir putin doğu almanya’da çalıştı. dresden’deki bölgesel istihbarat ofisinde görev yaptı. uzun çalışma yıllarından sonra putin, yarbay rütbesine ve bölüm başkan yardımcılığına getirildi.
almanya’nın birleşmesiyle putin zorunlu olarak st. petersburg’a dön- mek zorunda kalmış, “gizli ajan” kimliğiyle mezun olduğu leningrad devlet üniversitesi’nin rektörü stanislav merkuriyev’e uluslararası iliş- kiler konusunda danışmanlık yapmaya başlamıştır.
leningrad devlet üniversitesi hukuk fakültesinden hocası olan profesör anatoly sabçak’ın st. petersburg belediye başkanı seçilerek putin’i belediye’de çalışmaya davet etmesiyle de kaderi değişmiştir . sabçak, putin’i petersburg belediyesi dış ilişkiler komitesi başkanlığı görevine getirmiş, buradaki başarısı nedeniyle belediye başkan yardımcılığı görevine yükseltilmiştir. burada sabçak'ın çok özenli ve çalışkan biri olmamasının büyük rolü var. belediye başkanlığı döneminde bütün bürokratik yazışmaları yaptığı hiç bir iş moskova dan dönmeyen putin'e bırakmış başkanlığın tüm prosedürleri ile kişisel hırsı olmayan, çekingen tabiatlı, ön plana çıkmayı sevmeyen putin e bırakmıştır.
putin, kgb yıllarında öğrendiği 6 temel şey olarak şunları söylüyor.
1- çok dinle, az konuş
2-sivri çıkışlar yapma
3-kararlarını kendine sakla
4-patronuna sadakatini belli et
5-sakın ön plana çıkma
6-gerekmiyorsa konuşma
belediyedeki görevinin ardından putin’in kariyeri başdöndürücü bir şekilde gelişmiştir. ilk olarak yeltsin tarafından 1996 yılında rusya’nın yurt dışındaki gayrimenkullerinden sorumlu kuruluşun başkan yardımcılığına atanarak moskova’ya gelmiş, bir yıl sonra kremlin idari işler
başkan yardımcılığı’na terfi ettirilmiştir. moskova’nın iktidar koridor larında dolaşmaya devam eden putin 1998 yılında bu kez, kgb’nin yerini alan federal güvenlik servisi’nin (fsb) başkanlığına atanmış, yak laşık bir yıl sonra ise, 9 ağustos 1999’da yeltsin tarafından başbakanlık makamına getirilmiştir
bu baş döndürücü yükselişi anlamak için sobçak ve yeltsin arasındaki ilişkiyi anlamak lazım
a putin üniversitede bir iş bulduğu sırada, olağa nüstü durum komitesi’nin stalinci güçlerinin başkan gorba çov’a karşı darbesi gerçekleşti. iki adam ağustos 1991 ’de darbenin bastırılması için büyük bir çaba gösterdiler: federa tif sovyet cumhuriyeti başkanı boris n. yeltsin m oskova’da hukuk profesörü anatoliy h. sobçak leningrad’da. moskova’da 300 bin insan gösteri yaparken, kısa süre sonra referandumla birlikte yeniden st. petersburg adını alan leningrad’da 500 bin gorbacov a karşı gösteri yapıyordu. putin bu sırada sobçak’ı büyük bir enerjiyle ve etkili biçimde desteklemiş ve her şeyden önce orduyla olan iyi ilişkileri sayesinde ona yardım etmişti.
devlet başkanı seçildikten sonra putin, her geçen gün popülari tesini artırabilmeyi başarabilmiştir. putin 2000 yılındaki seçimlerden başlayarak oy oranlarını da önemli oranda artırmıştır. 2000 seçimlerinde % 53, 2004 seçimlerinde % 71, 2012 seçimlerinde % 63,6 ve 2018 seçimlerinde % 76.66 oy alarak dev let başkanı seçilmiştir.
4. bugünün putin'i ne yer ne içer, sevgilisi kim? ne okur? ne dinle?
güne çok erken uyanarak başlamaz. uyanır uyanmaz yaptığı rutinleri vardır. spor. hemen hemen her sabah köpeği koni (labrador cinsi) ile birlikte, spor yapıyor. özel spor salonunda. genelde her makinayı tekrarlıyor. ardından 1.000 metre kadar yüzüyor. sonrasında, sıcak suyun ve soğuk suyun olduğu iki havuza geçiyor ve şoklayarak, vücudunun direncini yükseltiyor. kahvaltısında yulaf lapası, süzme(yada çökelek) peynir yiyor. ardından kendisine sağlıklı vitamin karışımı kokteyli içiyor
önemli toplantıları dahi olsa, spor ve düzenini aksatmadığından, misafirlerini 3-4 saat kadar beklettiği dahi oluyor.
günlük sporu bittikten sonra çalışmaya başlıyor çalışma şekli oldukça eski düzen. putin’in çalışma odasına bakanlar, ortama hâkim, ağır, ahşap bir masa görüyor. masanın üzerinde ne bir ekran duruyor ne de bir bilgisayar. öğleden sonraları, danışmanlar masanın etrafına toplanıp, devlet başkanını bilgilendiriyor. bu toplantı sırasında, ileri teknoloji değil, sovyet rusya’dan miras eski usül yöntemler kullanılıyor. yani sabit telefonlar ve büyük kırmızı dosyalar... putin’in her gün özel önem atfettiği, mesai ayırdığı üç ayrı dosya var. birincisi yerel istihbaratın (fsb) hazırladığı, rusya’nın içişleri dosyası. ikinci dosya dış istihbarat (svr) kaynaklı. sonuncusu putin’in yakın koruma ağının çabalarıyla hazırlanıyor. bu dosyada kişiler hakkında bilgiler mevcut olduğu sanılıyor. odasında bilgisayar yok. cep telefonu yok. yardımcıları üzerlerinde çalışacakları konuları dosyalarda getiriyor. kgb yıllarından kalan alışkanlıkla her şey düzenli ve rapor haline getirilmiş olmalı.
putin’in en sevdiği uğraşı buz hokeyi. kaskını takıp piste çıktığında çevresinde ona en yakın insanları buluyor. birkaç haftada bir organize edilen bu çok özel buz hokeyi maçlarına davet edilmek bugünün rusya’sının en itibarlı olayı. rusya’da gücü elinde tutanlar, oligarklar, bürokratik elit, yani en seçkinler orada. hepsinden öte st. petersburg kökenliler, yani eski arkadaşları, en güvendiği insanlar tribünlerde. arkady ve boris rotenberg, gennady timchenko gibi işadamları bunlar. daha o eski günlerde, her şeyin başında, putin henüz belediye başkanı yardımcısıyken yedikleri içtikleri ayrı gitmeyen arkadaşlar. zamanında putin’e ‘patron’ diye seslenen yakın dostlar (şimdi de ‘çar’ diyorlar)... oyuncularsa korumalardan ibaret. bir tarafta putin’in, diğer tarafta başbakan dimitri medvedev’in korumaları yer alıyor. çok seyrek de olsa medvedev’in kendisi de maçlara katılıyor.
kitaplarla arası yok. danışmanlarına göre, görevi sırasında iki roman bitirdi. bunlardan biri latin amerikalı hayali bir tarihçinin 2054’te geçen bir hikâyesi. tarihçi ‘the third empire – üçüncü imparatorluk’ isimli bu macerada, bütün rusya’yı bir araya getiren ‘çar 2. vladimir’in hayatını anlatıyor.
moscow times gazetesi tarafından abba'nın şarkılarını söyleyen björn again'in 22 ocak'ta putin ve az sayıda konuğu için özel bir konser verdiğini ve bu mini konser sırasında sık sık dans ettiğinin iddia edilmesi üzerine putin'in türkolog olan basın sözcüsü dmitri peskov, putin'in abba değil beatles'ın sıkı bir hayranı olduğunu dolayısıyla böyle bir mini konser verilmediğini açıklamıştır.
ayrıca putin, efsanevi ingiliz grubunun bir ferdi olan paul mccartney ile buluşması sırasında hayranlığını dile getirmişti.time'a verdiği bir röportajda brahms, mozart, çaykovski, rahmaninov, schubert, liszt dinlemeyi sevdiğini ve favori parçasının beatles'tan "yesterday" olduğunu açıkladı.tarihi ve politik içerikli kitapları tercih ettiğini ve ömer hayyam'ın şiirlerini sevdiğini açıkladı.
rusya devlet başkanı vladimir putin'in kendisinden 35 yaş küçük sevgilisi özbek asıllı eski jimnastikçi alina kabaeva olduğu düşünülüyor. ikiz çocukları olduğuna dair söylentiler de var.
son rus çarı olarakta anılan putin’e rus halkının büyük kısmı bugün öfke duyuyor olsa da, zamanında yaşadıkları kuvvetli bağın nasıl oluştuğunu anlamak için öncelikle putin iktidara geldiğinde rusya nasıl bir ülkeydi onu hatırlamak lazım.
1917 ekim devrimi ile lenin önderliğinde iktidara gelen bolşevikler tarafından 1922 de kurulan sscb 1985 de iktidara gelen gorbaçov döneminde başlatılan 6 yıl devam eden glasnost ve peretroyka adı verilen reformların da bir işe yaramaması üzerine 1991 de resmen dağıldı. bu dağılmanın ardından 15 yeni ülke kuruldu.
azerbaycan, belarus, ermenistan, estonya, gürcistan, kazakistan, kırgızistan, letonya, litvanya, moldova, özbekistan, rusya, tacikistan, türkmenistan, ukrayna...
ben yazmaktan yoruldum.
uzun bir süre süper güç olduğunu düşünen amerika ile uzay yarışları yapan ülke çok değil daha 1991 de darma dağan olmuştu. yonca evcimik'in abone albümünün yayınlandığı yıl. sezen aksu hadi bakalım kolay gelsin diyordu. çok eski bir zamandan bahsetmiyorum. 1991. ve bu öyle bir dağılma ki, karadeniz filosu bile ukrayna ile paylaşılmıştı. dağılmaya yol açan tüm ekonomik koşullar aynen devam ederken bir de çok ciddi bir toprak kaybı yaşanmış aynı zamanda dünyanın en güçlüsü olduğu rüyasından uyanıp dağılıp çözülmekte olan bir ülke halini almışlardı.
putin iktidara geldiğinde küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin rus ekonomisindeki payı yüzde 3 seviyelerindeydi. rus ekonomisi neredeyse tamamen maden ve enerji eksenindeki gelirlerle ayakta kalıyor. bu gelirler devlet ve belli oligarklar arasında paylaşılıyor. halk ile paylaşılan kısım oldukça düşük kalıyordu. bugün bu rakam yüzde 35 ler seviyesinde. oldukça iyi bir rakam. küçük ve orta boy işletme demek halkın ekonomiden aldığı payı gösterir. o yıllarda bu rakam yüzde 3 ler seviyesindeydi. ve rusyanın gsyh’sı bugünün 10 da birinden daha azdı.
1990'ları hatırlayanlar rus profesörlerin türkiyede taksi şöförlüğü yaptığını hatırlar. böyle bir dönemde ve batıya karşı yaşanmış bir hezimet ve geri dönüşümsüz gibi duran bir geri kalmışlık söz konusuydu. üstüne birde dağılmadan cesaret alıp ayrılık düşüncesi ile hareket eden yeni bölgelerde ortaya çıkmıştı. bunlardan en önemlisi çeçenistan'dı.
putin’in kaderini değiştirende zaten bu küçük ve acılı ülke oldu. çeçenistan. putin için şu söylenebilir. yeltsin’in istifa etmesi ile ülke yönetimine geldi. ama ülkede gerçek bir lider olması ve seçimi kazanmasını sağlayan çeçen savaşı ve orada gösterdiği kararlı tutumdu.
5. rus çeçen savaşı ve putin’in doğru oyunu
bu bölüm oldukça üzücü ayrıntılarla dolu. tam bir kgb albay’ın yapacağı şekilde saha da kaybedip masada kazanma hikayesi. bu bölümü özellikle okumanızı öneririm. mendiller hazır ise başlayalım.
yıl 1944 ruslar olası bir türkiye ile olacak şavaşta sorun çıkarma ihtimalleri nedeniyle 800. bin çeçeni zorunlu techir ile kazakistan ve sibiryaya açık ve soğuğa sürmüştü. uzun mücadeleler sonrası 1957 de itibarları iade edilip ülkelerine dönen çeçen halkı arkalarında 100 binlerce ölü bıraktı. o günlerde çeçenistan'da yaşayan babasını ya da amcasını bu sürgün sırasında kaybetmemiş tek bir insan evladı neredeyse yoktu. hayatları anne ve şaşlıysa yaşayan babalarında bu zor yılların öykülerini dinlemekle geçen çeçen çocukları büyümüş 1991’e gelindiğinde hazır ülke dağıldı. 15 tane yeni ülke kuruldu. bu arada bizde kendi ülkemizi kuralım düşüncesine girdiler. ve bağımsızlık hareketi için mücadeleye başladılar.
liderleri eski bir kızılordu generali olan ve üstün hizmet nişanı sahibi bir savaş pilotu cahar dudayev’di. sanılanın aksine ne kökten dinci ne de şeriat yanlısı olan biriydi.
komünizm sonrasında rusya petrol ve doğal gazdan elde edilen gelirleri imtiyaz sahibi oligarklar tarafından işletilmesi ve bunun karşılığında devlete yüklü miktarda vergi ödemelerini içeren bir ekonomik model benimsemişti. zengin petrol kaynakları olan çeçenistan bölgesi içinde suphan taramov isimli bir iş adamını bu işle görevlendirmişti. ama dudayev yerel yönetimi buna izin vermemiştir. bunun üzerine rusya aynı görevi dudayev’e önermiş. altın tepside fedaral yönetilen bir ülkede özerkliğe yakın konumdaki bir devletin yönetimi ve bütün zenginliği, dudayev bu teklifi kabul etmedi. petrol gelirlerinin halk arasında eşite yakın paylaşıldığı bir nizam oluşturmaya çalıştı. aynı zamanda hukuk reformunu özerk ülkesinde gerçekleştirdi. birden çok eş ile evlenmenin yasaklanması, kanun önünde eşitlik gibi çok sayıda reformu gerçekleştirdi. bu reformlar gerçekleşirken 3 kez suikast girişiminden kurtuldu. yıl 1994 ü gösterdiğinde rusyanın dudayev’den istediğini alamayacağı yavaş yavaş anlaşılıyordu. rusya’yı hazar denizine ermenistan bağlayan koridorda bulunan hem değerli yer altı zenginlikleri hemde stratejik konumu nedeniyle hayati öneme haiz çeçenistan için birşeyler yapmak gerekliydi.
ilişkiler rusya’nın yaptığı hamleler ile iyice geriliyor. ve çeçenleri tepki vermeye zorluyordu. beklenen tepki rusyayı hazar havzasına bağlayan tren yolunun çeçenlerce kapatılması oldu.1.rus çeçen savaşı başlar. rus askeri çeçenistan’ın başkenti grozni’ye kadar ilerledi. hemde neredeyse hiç direnişle karşılaşmadan. rus televizyonlarından 2-3 saat içinde başkent grozni’nin düşeceği rus ordusunun kontrolüne geçeceği ifade ediliyordu.
ama evdeki hesap çarşıya uymadı. ruslar için acı bir gün yaşandı.
31 aralık 1994 131 rus piyade tugayı aslan mashadov’un komutasındaki çeçen askerine karşı büyük bir hezimet yaşadılar.
ayı kapanı adı verdikleri tuzağa düşen rus ordusu 110 zırhlı aracının 102 sin 28 tankının 20 si, 3500 rus askerinin 2100’ünü bir gecede kaybettiler. 1000 e yakında esir rus askeri alınmıştı.
1 ocak 1995 sabahı rusya için gerçekten kara bir gündü. 3500 insandan geriye nerede oldukları bilinmeyen 200 300 kişi kalmıştı. çeçen askeri bu büyük zaferinden sonra başkent gronziyi terk edip kafkas dağlarına geri çekildi. sonuçta karşılarındaki ülke rusya idi. kendileri ise hepi topu 1 milyon nüfuslu bir ülke
1995 in sonlarına doğru çeçenistan içinde 200 bin rus askeri vardı. çeçenistan abluka altına alınmış ama dağlara çekilen çeçen kuvvetlerine karşı anlamlı başarı elde edilemiyordu. 1 milyon insan için 200 bin asker. çeçenler ise şok baskınlarla ruslara kayıplar verdiriyor. gerilla taktiği ile direnmeye çalışıyordu. bu karşılıklı kayıpların olduğu dönem şamil basayev’i emrindeki 150 milis ile rus askeri kamyonuna saklanıp moskova’ya doğru yola çıktı. ama moskova’ya ulaşamadan deşifre oldu. bunun üzerine budenovs kentinde çatışmaya girip kendilerine saldıran tüm güvenlik görevlilerini öldürüp bir hastaneyi ele geçirdiler. orada çok sayıda rehine ile uzun süren bir pazarlık oldu. sonunda 200.000 askerle kuşatılan ve dış dünyadan izole edilen başkent grozni de ateşkes ilan edilecek. basayev ve arkadaşları rehineleri ile birlikte ülkelerine dönecek. döndükten sonra rehineler serbest bırakılacaktı. herşey istendiği gibi oldu. ateşkes ilan edildi. ruslarda bu savastan sıkılmıştı. basayev ülkesine döndü. rehinelerin kılına zarar görmedi. başkent bir süre nefes aldı. 1996 ise çeçenistan için hem iyi hem kötü bir yıldı.
belki en kötü yıl. belki de en iyi
başkan dudayev bir rus senatör ile telefon ile görüşürken telefon sinyalinden yeri tespit edilip güdümlü bir füze ile şehit edildi.
gronzi'de rusları hezimete uğratan aslan mashadov yeni lider oldu. çatışmalı geçen yıllardan yorulan iki ülke barış anlaşması imzaladı. rusya yenilgiyi kabul etti. 1. rus çeçen savaşı bitmişti. rusya çeçenistan sınırını kabul etti. çeçenistan da ilk seçim yapıldı. ayı kapanı taktiği ile ruslara ağır kayıp verdiren efsane komutan mashadov savaş kıyafetlerini çıkardı. kravatını taktı. takım elbisesini giydi. uygar, rusya dahil tüm komşuları ile iyi geçinen bir çeçenistan için mücadele vereceğini dektare etti. devlet başkanlığı ünvanını aldığı törene ülkedeki rusların ortodoks liderini bile çağırdı. onların mal ve can güvenliklerinin teminatı olduğunu söyledi. herşey rüya gibiydi. ve yolunda gidiyordu. ülkede oldukça aktif olan kadiri tarikatına karşı bir takım operasyonlar başlattı. bu arada mashadov’un kendisi de bir kadiri tarikatı mensübuydu. ama tarikatı ülke yönetiminden uzaklaştırmak gerektiğinin farkındaydı. bu durum kadiri tarkatının lideri kadirov’u rahatsız eder. emrindeki askeri güç ile birlikte mashadov’a karşı isyan eder. ama isyan kolaylıkla bastırılır.
ama bu isyanın kullanışlılığı mı fark eden birileri vardı
yıllar 1999’a geldiğinde rusyada yönetim değişikliği olur. iktidara putin gelir. ve işler değişmeye başlar. putin kadirov’u kremlinde ağırlar. ve ona sınırsız destek verir.
1999 da çeçenistanın kaderini değiştiren olaylar yaşanır. moskavada toplam 293 kişinin yaşamını yitirdiği patlamalar olur. mashadov ihale çeçenistana kalmasın diye hızla baş sağlığı mesajı yayınlasa da ihale onlara kalmıştır.
bu patlamalar rusya’nın 11 eylül’ü olarak anılır. ve üzerinde çok sayıda sır perdesi vardır. devlet başkanı artık bir kgb ajanıdır. rusya da sır dolu olaylar bundan sonra sık sık yaşanacaktır
bu sır perdesini aralamaya çalışan rus yazar anna poltiskovaya’nın yayınladığı kitapta bu saldırının arkasında kadirov’un olduğu ve onunda arkasında rus istihbaratının olduğuna dair çok sayıda kanıt vardır. yazar kitabı yayınladıktan sonra evinin asansöründe ölü olarak bulunur. mashadov bu olay sonra rusya tarafından terörist ilan edilir. rusya çeçenistana yeni bir operasyon düzenler. 2 rus çeçen savaşı başlar. mashadov kıravatını çıkarıp yine savaş kostümlerini giyip dağlara çekilir. ikinci çeçen savaşı çeçenler için çok iyi gitmez. rusya tarafından bağımsızlığı tanınmasada sınırları tanınan çeçenistan yeniden rusyaya bağlı bir özerk devlet halini almıştır. ülkenin başına ise kadiri şeyhi kadirov getirilir.
o sırada dağlarda yer alan gerillaların isim listesini dağlarda kaldıkları yerlerin haritasını ruslara vermiştir. çeçen direnişini sürdürmeye çalışanlar terörist damgası yemiş ve kimseden doğru düzgün destek alamamıştır. sadece suudi arabistan'dan sınırlı destek almıştır. ama aldıkları destek onların sonları olmuştur. oradan gelen vahabi gerillalar bozulan çeçen imajını tamamen bozmuş köken dincilikle radikallikle eş anlama gelir hale getirmiştir. bu esnada kadirov iktidarın ve zenginliğin zevkini sürmektedir. ruslar gerillaların şehirde yaşayan ailelerini sorguya alıyor. 3-4 kuşak akrabalarını çeşitli suçlar ile hapse atıyordu. 1 milyonluk ülkede 300 bin kişi ölmüş 250-300 bin kişi başka ülkelere göç etmiş. geriye 400 500 bin kişi kalmıştı. ülke lideri ve yer altı şiketlerinin sahibi kadirov rusyanın kurtuluş günü kutlamalarında patlayan bir bomba ile öldürüldü.
saldırıyı mashadov üstlendi. ironik biçimde. bombayı ben patlatırsam üstlenmesini de bilirim dedi.
yerine kadirov’un oğlu ramazan geçer. petrol vanalarının ve ülkenin başına geçen ramazan’ın kendisine bağlı askerleri ile mashadov’un gerilları arasında yaşanan çatışmada mashadov ölür. cenazesi rusyaya gider. haftalarca buzhanede kalır. soğuk hava deposunda kalan naaşı almak isteyen aileye ramazan soğuk hava deposunda cenazesine işkence yapılan görüntüleri verir. mashadov’un naaşı şuan nerede kimse bilmiyor. hayvanlara yedirildiği ya da yakıldığı söylentileri var.
şu an ülkenin yönetimi ramazon kadirov’un elinde. putin’in danışmanlarından biri. aynı zamanda oligark.
ramazan kadirov namaz kılarken yılanlardan korkmayacak kadar dini bütün bir liderdir.
dudayev in halkının yarısının yok olduğu savaşın anısını hep içinde hissseder.
2. çeçen savaşı çeçenlerin sonu olurken putin'in ilk seçim zaferinin rusların gözünde bilinmeyen bir bürokrattan bir lider haline getirmiştir.