Avrupa'ya Laikliğin Çok Kanlı Bir Şekilde Geldiğini Gösteren Olay: 30 Yıl Savaşları
otuz yıl savaşları, genellikle alman topraklarında gerçekleşmiş olan savaşlar serisinin genel adıdır. bir çeşit mezhep savaşı (1618-1648). katolikler, protestanlar, lutherantlar ve calvanistler savaşın yaşandığı dönemdeki hıristiyan mezhepleridir. katolikler hariç diğerleri daha özgür bir din anlayışı benimsemiştir. bu savaş, 1555 yılında yapılan augsburg barışının işe yaramadığının kanıtıdır. ana nedeni ise kısaca (bkz: martin luther) ve getirmiş olduğu inanç özgürlüğüdür. (bkz: reform)
otuz yıl savaşlarını 4 bölümde inceleyebiliriz
1- bohemian uprising (yükseliş)
2- danish intervention (müdahale)
3- swedish intervention
4- french intervention
-ilk iki bölümün temelinde yerel ve dini nedenler vardır, diğer ikisinde ise kıtasal ve politik nedenler ağır basmaktadır. (bkz: realpolitik)
kim kimle savaştı?
fransa-isveç-danimarka-dutchs x habsburg hanedanlığı (ispanya-avusturya)
1) bohemian'da başlamış olan bir ayaklanma. çoğunluğu protestan olan halk, katolik biri tarafından yönetilmekteydi ve bu kişi protestanların haklarına bariyer çekiyor, küçük görüyordu: (bkz: 2. ferdinand) protestanların, katolikleri yüksek bir binadan aşağıya atmasıyla 30 yıl savaşları resmen başlamıştır. (bkz: defenestration) akabinde ise "battle of white mountain" (bkz: beyaz dağ savaşı) yaşanmıştır ve katolikler protestanlara karşı galip gelmiştir.
=score board=
katolikler 1 - 0 protestanlar
2) protestanların katolikler karşında ezildiğini gören danimarkalılar aynı mezhebi paylaştıkları protestanlara yardım etmeye karar vermiştir ama yaşanan savaş sonunda yine katolikler galip gelmiştir.
=score board=
katolikler 2 - 0 protestanlar
3) lutherant bir isveç kralı olan gustavus adolphus protestanlara yardım etmeye karar verir ve breitenfeld muharebesin'de katoliklere karşı büyük bir başarı elde eder. kendisi askeri bir zekadır. ordusunda bulunan "hareket ettirilebilir toplar" savaş esnasında protestanlara büyük bir kolaylık sağlamıştır. isveç krallığı fransa tarafından ekonomik açıdan desteklenmiştir. "ff ss" (french funds, swedish swords)
=score board=
katolikler 2 - 1 protestanlar
4) fransa artık savaşa doğrudan katılmaya karar vermiştir ve 30 yıl savaşlarının en kanlı dönemi başlamıştır. bu artık din nedenli olan bir savaşın, politik nedenlere kaydığının bir kanıtıdır çünkü richelieu uygulamış olduğu raison d'etat politikasıyla devletin bekasını ön plana çıkarmıştır. eğer katolikler yani, habsburglar protestanları yenerse fransa'nın etrafı habsburglarla çevrenlenmiş olacaktı. başka bir deyişle, fransa savaşa avrupa'daki güç dengesini korumak için dahil olmuştur, habsburgların tek başına avrupa'ya hükmetmesine engel olup, dengeyi korumuşlardır. (bkz: balance of power)
- tüm bu din nedenli kaos ortamı peace of westphalia ile son bulmuştur. (1648) kutsal roma imparatorluğu eski gücünü kaybetmiştir, fransa ise avrupa'daki gücünü arttırmıştır. alsace bölgesi fransa'ya kalmıştır (ilerde sorun olacak bir bölge). isviçre ve hollanda bağımsızlığını kazanmıştır.
- savaşlarda ve savaşla beraber gelen kıtlık ve salgın hastalıklarda yüzbinlerce insan öldü. savaşta en çok zararı almanya gördü, 16. yüzyılda avrupa’nın gelişmiş bir bölgesi olan almanya’da 17. yüzyıldan 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar sürecek olan bir gerileme ve yerellik başladı.
sonuç olarak kesin bir kazanan veyahut kaybeden taraf yoktur; fransa savaş sonunda ciddi ekonomik problemler yaşamıştır. kutsal roma imparatorluğu ise avrupa'daki egemenliğini kaybetmiştir, zayıflamıştır.
=score board=
scoreless...
"bu kendine kutsal roma imparatorluğu diyen ve demeye de devam eden yığın, hiçbir şekilde ne kutsal, ne roma, ne de bir imparatorluk." - voltaire