indiana jones ve the mummy gibi popüler kültür ögeleri ile empoze edilen arkeolog imajı ise, üzgünüm ama gerçek dışıdır.

peki öyleyse gerçekte bizler ne yaparız?

bunu, stajyer öğrenciler ve arkeologlar açısından tecrübelerime dayanarak anlatmaya çalışacağım.

kazıdaki stajyer arkeoloji öğrencisi; evvela sabahın ilk ışıklarında ya da karanlığında o güzelim uykusunu bırakıp nöbetleşe olarak, ekibe kahvaltı hazırlamaya koşar. kahvaltı hazırlayan yardımcı birinin bulunduğu kazılarda ise öğrenci, çayını doldurup gözleri mahmur kahvaltısını yapar. gel gelelim ki, her yerde yardımcı ablalarımız yok tabii...

kahvaltı bitimi, kazı alanı uzak ise, akşamdan hazırlanması gereken (!) içlerinde nevalelerin de bulunduğu arazi çantası/çantaları ve termoslardaki sular alınarak araca yerleştirilir ve kazı alanına doğru yola çıkılır.

kazı alanı yürüme mesafesinde ise, işin başladığı saate kadar keyif çayı ve sigarası içebilirsiniz; şayet kahvaltıya geç kalmadıysanız.

kazı alanına ulaşıldığında, muhtemelen sizden evvel gelen işçilerden bir "hayırlı sabahlar" alınır ve onlarla birlikte, malzemeler yüklenilerek arazide çalışılan yere varılır.
burada altını çizmek istediğim nokta çalışma saatleridir ki, 05:00-07:00 arasında işbaşı yapan pek çok yerde çalıştım. yani sizler mışıl mışıl uyurken arkeoloji camiası çoktan günü yarılamıştır.

gelelim arazide çalışan stajyer öğrencinin maarifetlerine...

affınıza sığınarak, lakin yaşamış biri de olarak, rahatlıkla söyleyebilirim ki; stajyerler jokerlerdir. ilk stajlarında ise, defalarca sinir krizine neden olurlar ancak onlarsız da bir kazı düşünülemez.

kazı başkanı, kazı başkan yardımcısı, arazi sorumlusu ve tabii ki heyet üyesi arkeologlar tarafından; gerekli görülen her yerde ve her işte kullanılırlar. her şey mesleki pratik için elbette!

arazinin jokerleri stajyer öğrenciler, kazı evlerinin de jokerleridir pek tabii...

çalışmanın arazi safhası tamamlanıp eve gelen ekiple birlikte öğle yemeği yiyen (kimi yerlerde yine nöbet sistemi ile öğrenciler hazırlamaktadır) stajyerler, kazıya göre ya öğleden sonra araziye çıkar ve işe devam ederler ya da evdeki işler ile ilgilenirler.

genellikle akşam yemeğinden sonra başlayan işlerin vazgeçilmezi, nöbetleşe bulaşık yıkamaktır. evsel iş tamamlandığında ise; kendilerini daha bir vasıflı hissedecekleri çizim/fotoğrafların bilgisayara aktarımı/günlük raporun bilgisayara aktarımı/lak yapma gibi işlerin başına geçerek günü tamamlarlar (saat 22:30-00:00 aralığında) ve nasılsa ertesi gün en güzel yerinde kesecekleri uykularına dalarlar.

stajyerler için tablo ne kadar korkutucu ve muğlak ise; arkeologlar için de bir o kadar korkutucu fakat daha belirgindir. çünkü bir arkeoloğun kazıdaki görevi genellikle daha nettir.

uykunun en güzel yerinde uyanma ve duruma göre kahvaltı hazırlama, arkeologlar için de geçerlidir pek tabii. lakin çok net bir hiyerarşi sistemi olan arkeoloji camiasında, stajyer öğrenci yerine kalkıp kahvaltı hazırlayan arkeoloğa pek de sık rastlanmaz. ertesi gün için, arazi çantasına koyulması gerekenleri belirleyen kişi genelde arkeologtur. çünkü her ne kadar "bir yerde" çalışıyor olsa da, istisnalar kaideyi bozmaz, arazinin her yerinde gözü kulağı vardır.

arazide pek çok sorumluluk üstlenirler:

-fotoğraf çekme,
-rapor yazma,
-arazi çizimi yapma,
-(duruma göre) işçileri koordine etme,
-stajyerlere işi öğretme,
-dışarıdan gelen meraklı turistlere rehberlik etme bunlardan bazılarıdır.

öğle yemeğinden sonra yine duruma göre ya tekrar araziye çıkarlar, ya da evde 5 çayına kadar dinlenmeye çekilirler.

akşam yemeğinden sonra bulaşık yıkama faslı, stajyerler gittiğinde devralınır. sonrasında; depo düzenlemesi, kap tamamlamak için parça aranması, lak yapılması, günlük fotoğrafların düzenlenmesi, günlük raporun düzenlenmesi ve kimi zamanda ekibe, kendi ilgisini çeken bir konuda sunum yapmak gibi görevleri vardır.

objektif yaklaştığımda; stajyerler kadar, fiziken çok yorgun olmaz arkeologlar. lakin zihnen çökerler. bu da, uzun vadede kalıcı deformasyonlara neden olur.

popüler kültür ögesi "gizemli", "cool", "kırbaçsız", "mezarcı" stajyerlerin ve sonunda olacakları arkeologların 1 gününü pek çok eksiklikler ile anlattım.

her ne olursa olsun, ne kadar yorulursak yorulalım; yaz aylarında sizler sahile indiğinizde nasıl keyif alıyorsanız, bizler de arazide aynı keyfi alıyoruz.

zor şartlar altında, toprağın altındaki tarihi çıkartıp onu yorumlarken; biraz daha saygı görmek istiyoruz hiyerarşideki her bir bireyden ve sizlerden. çünkü bu dalı, bu mesleği seviyoruz ve olabilecek en az hasarla yapmak istiyoruz.