Arkasındaki Fotoğraf Yüzünden Davalık Olan Beş Liralık Banknotun Hikayesi
burada bahsedeceğimiz olay 1952 basımı 5 liralık banknot. tcmb 10 ekim 1952 yılında, 5. emisyon, 1. tertip olarak tedavüle çıkardığı 5 liralık banknotu ingiltere’de bastırdı.
9 ocak 1978’e kadar kullanılan banknotun üzerindeki imzalar osman nuri göver, reşat aksan ve kamil kıbrızlı’ya aitti. 68×150 mm. ebadında olan 5 liranın ön yüzünde atatürk portresi, arka yüzünde ise fındık toplayan köylü kızları resmi mevcuttur.
dikkat ettiyseniz paranın üzerindeki resimde 3 kız var. ama resmin aslında 4 kız vardır.
“fındık toplayan köylü kızları” resimli 5 türk lirası, 10 kasım 1952’de tedavüle girip, 08.01.1968 tarihinde tedavülden çekilmiş olmasına rağmen, 2 yıl daha zorunlu tedavül süresinde kullanılmış, 08.01.1978 tarihinden sonra da zorunlu değişim hakkını tamamen kaybetmiştir.
bu resimdeki kızlardan birinin neden resimden çıkarıldığı ile ilgili kesin bilgi olmamakla birlikte, tasarım sebebiyle çıkarıldığı düşünülmektedir.
bu arada, bu banknot yüzünden diğer 3 kızdan biri 1957 yılında tcmb'yi mahkemeye veriyor. şöyle ki; 1957 yılında, 15. asliye hukuk mahkemesinde vekillerinin (fotoğraftaki 3 kızdan biri ama kim olduğu bilinmiyor) isteği üzerine iskender enç ve cengiz okaygün isimli iki avukat tarafından bir dava açılıyor. davanın konusu ise paranın elden ele gezmesinin para üzerindeki resimde bulunun kızların kişilik haklarını zedelendiği ve bu sebeple paranın tedavülden kaldırılmasının istenmesi.
avukatlar davayı “müvekkilimin de bulunduğu resmin 5 liralık banknotlarda kullanılması neticesinde, resminin elden ele dolaştığını, mahremiyetinin kalmadığını, bu suretle şahsi hakkına tecavüz edilmesinden mütevellit, söz konusu resmin kullanılmasına mani olunmasını talep etmekteyiz” diyerek sunuyorlar mahkemeye.
15. asliye hukuk mahkemesi devam eden duruşmalar sonucunda bu davanın hukuki değil ticari bir dava olduğunu belirterek, davanın ticaret mahkemesi’nce görülmesine karar veriyor. avukatlar da bu davayı ticaret mahkemesi’nde takibe başlıyorlar. davanın sonucu hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşılamıyor tabii ki.
fakat davaya konu olan resimdeki kızlardan biri olan haziran 2010’da vefat eden fatma ateş, verdiği bir röportajda, fotoğraflarının basılmasıyla ilgili oldukça olumlu yorumlarda bulunmuş: "fındık toplarken çekilen ve beş liranın arkasında konulan fotoğraf beni çok gururlandırmıştı. hiçbir şey talep etmememe rağmen o zaman bana telif ödemişlerdi." şeklinde.