Amerikan Sinemasının 1980'li Yıllardaki En İyi 25 Filmi
seksenlerin güzelliklerini ne kadar anlatsak az
abd tarihinde en yoğun kültür ihracatı yapılan bu dönem, sadece sinemada değil, hayatın birçok alanında da abd menşeli ürünlerin uluslar arası alanda birçok ülkede sevilip, benimsemesiyle sonuçlanmıştı. yeme içme sektöründe, renkli televizyonun evlere girmesiyle, tüm dünyaya yayılma hızı geometrik olarak artan coca cola, pepsi ve mcdonald's markalarına eş olarak, müzik ve görsel şovlarda da michael jackson ve madonna'nın hakimiyeti söz konusuydu. bunların yanında heavy metal seven gençlerin favorisi de, elbette ki o dönem ilk şarkılarını dinleyiciyle buluşturan ve jet hızıyla büyüyen genç grup metallica idi.
sinema sektöründe ise, 80'lerin iki dev filmi star wars (özellikle imparator bölümü) ve back to the future'ın, bu 10 yıla damga vurduğu söylenebilir. özellikle bu filmlerde yer alan ürünler/oyuncaklar, öncelikle çocuklar ve gençlerin, daha sonra her yaştan insanın evine bir şekilde girmeyi başarmıştı. bu dönemi daha iyi kavrayabilmek için, günümüze oldukça yakın tarihlerde çekilen ve hayatımıza 2016 senesinde giren stranger things dizisini, ayrıca steven spielberg'in 2017 tarihli ready player one filmini mutlaka izlemelisiniz.
70'lerin ortasında sonlanan vietnam savaşının yıkıcılığından usanan abd'nin, savaşın bitmesiyle beraber, o sırada soğuk savaşa devam ettiği sovyet rusya'ya yaptığı misilleme, sinema sektörünün bilim kurgu şöleni sunmasıyla biz sinemaseverlere yansıdı. bu dönem öyle bilim kurgular çekildi ki, 80'lerin kurguları en çok da türe hayran olan kesim için benzersizdi. 80'lerden önce de birçok bilim kurgu klasiği çekilmiş olsa da, yoğunluk açısından 80'lerin filmlerinin izleyicisine inanılmaz sayıda seçenek sunduğu aşikardı. korku sinemasında da bir çok güzel örneği deneyimlediğimiz bu 10 yıl, gerek müzikleriyle, gerekse de tüm dünyaya yayılan fast food zincirleriyle ve tabii en çok michael jackson'ın süperstarlık mertebesinin en özel yılları olarak hatırlanacak. gençlerin sosyalleştiği gecelerde giydikleri kıyafetler, günümüz için bir komedi ve eğlence aracı olsa da, açıkçası o dönemki saflık ve her türlü olumsuz olaya karşı korunan yüksek yaşam ve gençlik enerjisi, dönemin hala pek çok insan tarafından imrenerek anılmasına yol açıyor.
bu dönemde amerikan sinemasına damga vuran filmlere geçmeden önce, ilgili filmlerin içerisinde başka ülkelerle ortak yapılmış filmler de bulunduğu konusunu okuyucuya hatırlatıp, buraya bir parantez açalım; 1982 tarihli richard attenborough filmi gandhi, çok uluslu bir film olup, içinde amerikan sermayesi de bulunmaktadır. ancak film, öncelik olarak ingiliz/hint menşeli olduğundan, listeye alınmamıştır. amerikan sinemasını yansıtmasa da, dönem için çok önemli olduğu için, seyirci bu çok önemli filmi mutlaka izlemelidir: gandhi (1982) (imdb)
şimdi de 80'lerin amerikan sinema tarihi ve aynı zamanda bilim kurgu sineması için de en çok önem arz eden bu 25 filmine bir göz atalım...
25. robocop / 1987/imdb (paul verhoeven)
dönemin en çarpıcı bilim kurgularından olan "robot polis", özellikle mükemmel dizaynı, başroldeki peter weller in mekanik yüzü ve psikolojik derinliği ile hatırlanacak. içinde oldukça yüksek seviyede ve yer yer stilize denebilecek şiddet sahneleri de bulunduran film, teknolojinin sosyalleşen insana yüzleştireceği tehlikeli olasılıklara da değiniyordu.
24. evil dead 1981/imdb + evil dead 2 1987/imdb (sam raimi)
örümcek adam serilerinin çok sevilen yönetmenlerinden sam raimi, 1981'de ilk filmi oldukça düşük bütçeli ve bağımsız bir film olarak yapmıştı. film, özellikle video kasetlerle inanılmaz bir şöhret yakalayınca, devam filmleri de çekildi. 5 gencin ıssız bir yere tatile gitmesiyle yaşadıkları gece terörü hikayelerinin en güzel örneğini sunan film, yapım ekibinde coen kardeşlerden joel coen'in de olduğu, aynı zamanda usta yönetmen quentin tarantino'nun çokça ilham aldığı, eşi benzeri bulunmaz bir korku/komedi/gore film serisi.
23. ghostbusters / 1984/imdb (ivan reitman)
80'lerde yaşayıp bu filme kayıtsız kalabilen olduğunu sanmıyorum. fantastik sinemanın en güzel örneklerinden olan film, çok özel ve başka bir yerde duruyor. sinema tarihinin en çok bilinen ve dinlenen film müziklerinden birinin de yer aldığı film, şimdilerde bayılarak izlediğimiz stranger things dizisinde de en çok referans alınan filmlerden biri. komedi ve aksiyonu da başarıyla harmanlayan film, markette size tatlı tatlı gülümseyen şekerleme gibi.
ray parker jr. - ghostbusters (ost)
22. first blood / 1982/imdb (ted kotcheff)
rocky filmiyle daha önce ringlerdeki azmine hayran olduğumuz slyvester stallone 'nin, "john rambo" olarak, yeşil bereli bir özel harekat askerini oynadığı film, aksiyon sahneleriyle izleyicisini hayran bırakmıştı. rambo serisinin gerçekten iyi olan tek filmi olan yapım, stallone'nin yıldızlığını pekiştirerek, seyirciyle kurduğu bağın güçlenmesine yol açmıştı.
21. e.t. the extra-terrestrial / 1982/imdb (steven spielberg)
çocuklara, çocuk ruhlu insanlara ve büyümeyi reddedip, steven spielberg gibi her daim çocuk kalmak isteyenlere yapılmış müthiş bilim kurgu. alt metinleriyle oldukça güzel mesajlar da veren film, 5 sene önce 3. türden yakınlaşmalar ile izleyiciyi büyüleyen spielberg'in kariyerinde yer alan, kendi gibi çocuk ruhlu insanlara umut aşılayıp, başka türden canlılarla iletişim, empati yeteneklerini vurgulayan harika ve çok özel bir yapım.
20. nightmare on elm street / 1984/imdb (wes craven)
korku filmlerinin ustası wes craven'ın, bir nesli korkudan yataklarından fırlatan, hatta yatağa uzanmaktan bile korkutan filmi. freddy karakteri, tüm zamanların korku sineması tarihindeki sayılı korku figürlerindendir. robert englund 'ın harika oyunculuğunun yanı sıra, kendisine yapılan makyaj ve "bıçaklı tırnakları" hala daha ikoniktir ve cadılar bayramının vazgeçilmezidir. yeşil-kırmızı kazağıyla bile korkutan bu karakter, korku sinemasının en önde gelen klasiklerindendir.
19. elephant man / 1980/imdb (david lynch)
david lynch'in erken dönem başyapıtlarından. fil adam, oyuncu kadrosu ve sıra dışı konusuyla amerikan sineması içinde özel bir yere sahip. fil adamın korkunç dış görünüşünün içinde barındığı bu ürkek ama bilge kimlik, filmde insanlara fiziksel özelliklerine göre yaklaşmanın ve önyargıların değersizliğini anlatıyordu. gerçek hikayeden uyarlanan filmde doktoru oynayan anthony hopkins, her zaman olduğu gibi bizleri yine kendine hayran bırakmıştı.
18. die hard / 1988/imdb (john mctiernan)
dönemin unutulmaz aksiyon filmi. bruce willis'in zapt edilen plazada, alman teröristlerle oynadığı köşe kapmaca oyunu, izleyicisini nefes nefese bırakmıştı. terörist elebaşı, hans gruber in soğukkanlı tavırları, esprileriyle seyirciyi kopartan john mcclane in onca tehlike altında düşmanlarını konuşarak avlaması unutulmazdı. aksiyon sinemasının şimdiye dek gördüğü en sempatik polislerden olan mcclane karakteri, filmlerin seriye bağlamasıyla kültleşti.
17. platoon / 1986/imdb (oliver stone)
vietnam savaşına oliver stone tarafından yapılan yorum. müfreze, güçlü oyuncu kadrosu ve gerilimli sahneleriyle, savaşın ürkütücülüğünü çok iyi yansıtan bir yapım. özellikle çaylak asker rolündeki charlie sheen'in yaşadığı travmaları seyirciye olabildiğince gerçek olarak yansıttığı film, vietnam konulu en iyi birkaç savaş filminden beri. (filmdeki trajediyi, müzikal olarak mükemmel anlatan samuel barber bestesi adagio for strings muhtemelen en unutulmaz film müziklerindendi.)
samuel barber - adagio for strings (live)
16. stand by me / 1986/imdb (rob reiner)
çocukluk anılarını ve o dönem yaşananların insanların geleceğini şekillendirdiğini en güzel anlatan filmlerden. stephen king'in romanından uyarlanan film, arkadaşlık bağlarının önemini ve yaşanan tehlikeli olaylardan büyüyerek çıkan 4 çocuğun maceralarını anlatırken, beraber çıkılan yolda dostlarına sahip çıkmanın, en önemli erdemlerden olduğunu söylüyordu. bu filmi hiç izlememiş olanlar, şüphesiz ki çok şanslı insanlar. (oyunculardan river phoenix filmden yaklaşık 7 sene sonra, 23 yaşında vefat etmişti. bu film bu sebeple de hala hüzünlenerek anılır.)
15. rain man / 1988/imdb (barry levinson)
89 yılı oscarlarının 4 ödüllü şampiyonu. usta oyuncu dustin hoffman'ın unutulmaz performans vererek ödüle koştuğu yapım, yürek burkan bir dramaydı. otistik bireylerin yaşadığı hayat zorluklarını tecrübe ettiğimiz film, ülkemizde önce video kaset furyasında, daha sonra trt kanallarında defalarca yayınlanarak çok sevilmişti. yıldız oyuncu tom cruise'un hoffman'a eşlik ettiği bu film, mükemmel dramasıyla göz doldurmuştu. belirtmeden geçmek olmazdı, filmde yer alan bu şarkı, seyircisini çok mutlu etmişti:
the bella stars - iko iko
14. indiana jones trilogy / 1981/imdb - 1984/imdb - 1989/imdb (steven spielberg)
kamçılı adam indiana jones'un (indy) yaşadığı maceraları konu alan üçleme, sinemada aksiyon ve macerayı izleyicisine dört dörtlük seviyede sunan bir filmdi. aslen arkeoloji profesörü olan indy'nin içinden çıkan vahşi savaşçı, o meşhur kamçısıyla atıldığı tehlikelerde heyecan dolu dakikalar yaşatmıştı. bu üçleme, sinema tarihinin macera filmleri arasında zirve işlerinden biridir.
13. terminator / 1984/imdb (james cameron)
james cameron'ın 1984 tarihli ilk terminatörü, elbette 90'larda gelen ikinci film kadar ses getimemişti. buna rağmen özgün senaryosu, cameron'un görselliği ve teknolojisi, her gün popülerliği daha çok artan "arnie" nin rolüyle inanılmaz uyumu, bu filmi de bilim kurgu kültlerinden biri haline getirdi. linda hamilton'ın gençlik yıllarında çekilen film, bu müthiş hikayenin nasıl başladığını anlatan ve serinin hayranları tarafından el üstünde tutulan bir film.
12. the thing / 1982/imdb (john carpenter)
bembeyaz kutuplardaki araştırmacı ekibin yaşadığı kapkaranlık kabus. bilim kurgu temalı bu korkunç film, tehlikesi çok geç fark edilen bir varlığın yarattığı terörü anlatıyordu. çok fazla sayıda rahatsız edici ve korkutucu sahne içeren film, ennio morricone'nin izleyicinin stresini artıran o güzel müzikleri ile süslü, korku/bilim kurgu sinemasının en özel ürünlerinden biri.
11. once upon a time in america / 1984/imdb (sergio leone)
sinemada "kutsal üçleme" ye sahip olan muhteşem film. üçlemenin açılımı da şuydu; spagetti western tarzı filmlerin unutulmaz yönetmeni sergio leone, the godfather efsanesinin yıldızlarından, büyük oyuncu robert de niro, bunlara ilave olarak usta müzisyen ennio morricone. harry grey'in "the hoods" adlı romanından uyarlanan bu dev film, şüphesiz ki suç dramlarının zirve işlerinden biridir. ennio morricone'nin film için yaptığı o unutulmaz müziklerden:
ennio morricone - once upon a time in america (ost)
10. full metal jacket / 1987/imdb (stanley kubrick)
acımasız savaş eğitiminin ve cehennem çukurlarına benzeyen savaş alanının, insanı insanlıktan çıkarıp, başka bir yaratığa dönüştürdüğünü enfes bir şekilde resmeden film. kubrick'in vietnam filminde, bir insanı öldürmenin yarattığı yıkım ve cinayetten sonra kendinizden de bir şeylerin öldüğü, hiçbir zaman eski halinize dönemeyeceğiniz resmedilir. bol miktarda kara mizah da içeren film, vietnam üzerine çekilmiş en etkileyici birkaç savaş filminden biri. işbu yapım aynı zamanda, 1957 tarihli paths of glory'den tam 30 yıl sonra, kubrick'in çektiği ikinci savaş filmi.
9. dead poets society / 1989/imdb (peter weir)
hayatınızın akışını baştan aşağı değiştiren bir öğretmenin güzellemesi. robin williams'ın muhteşem oyunculuk gücünü sonuna kadar kullandığı film, yayınlandığı dönem milyonlara ilham vermişti. carpe diem mottosunu kitlelere ezberleten mükemmel hoca "john keating" , üstünde bir çok melekeyle doğan özel bir adamdı ve öğrencilerinin yaşamlarına tek tek dokunmuştu. hem mizahı hem de draması yoğun olan film, içerisinde birçok güzel şiir ve harika mesajlar barındırıyordu.
8. scarface / 1983/imdb (brian de palma)
yüreği içindeki tutkuyla alev alev yanan bir adamın hikayesi. unutulmaz tony montana rolüyle al pacino, kübalı bir göçmen'in abd'de kendini ispatlama mücadelesinde göz doldurmuştu. yönetmen brian de palma nın seyirciyi şoka sokan şiddet sahneleri, akıldan çıkacak gibi değildi. filme güzelliği ve oyunculuğuyla damga vuran "miss orange county" michelle pfeiffer'a ilave olarak, giorgio moroder'ın film için yaptığı müziklerin çarpıcılığı inanılmaz seviyedeydi.
giorgio moroder - scarface main title (movie intro)
7. aliens / 1986/imdb (james cameron)
biz izleyicilerin şanslı bir şekilde kavuştuğu devam filmi. 1979 tarihli ridley scott başyapıtı alien'ının devam filmini, james cameron'dan başka bir yönetmen çekseydi, muhtemelen kötü bir seri filmi izlemiş olacaktık. cameron'un hikayeye kendinden kattığı bu harika dokunuş, ilkinden sonra ikinci filmde de bizlere harika bir bilim kurgu başyapıtı izletti. aliens ilk filmden farklı tür bir güzelliğe sahip, aksiyon manyağı bir devam filmi.
6. raging bull / 1980/imdb (martin scorsese)
scorsese ve de niro buluşur da, ortaya kötü bir film çıkabilir mi? robert de niro'ya en iyi erkek oyuncu dalında oscar kazandıran film, efsane boksör jake lamotta'nın biyografik öyküsüydü. "kızgın boğa" hayatının merkezine boksu alan bir adamın, ring dışında yaşadığı yıkım öyküsünü, harika bir dramatizasyonla anlatıyordu. siyah beyaz olarak çekilen film, scorsese'nin olağanüstü ışık kullanımı ve fotoğrafları ile süslü, bir çok sahnesi tablo gibi bir film.
5. amadeus / 1984/imdb (milos forman)
klasik müzik dinlemeyi seven her insanın, ayrıca "işte sinema bu" tarifine yakışır film izlemek isteyenlerin mutlak surette deneyimlemesi gereken bir güzellik. 1975 tarihli efsanevi film "guguk kuşu"nun yönetmeni milos forman tarafından çekilen bu 8 oscarlı başyapıt, izleyicisini müziğe ve dramaya doyurmuştu. soyadını salieri kompleksi adında bir tür ölümcül kıskançlık türüne veren, antonio salieri rolündeki f.murray abraham'ın performansı ise, şapka çıkarılacak cinstendi.
4. star wars episode v - the empire strikes back + star wars episode vi - return of the jedi / 1980/imdb - 1983/imdb (irvin kershner / richard marquand)
fantastik evrenin en güzel hali. george lucas'ın yarattığı bu müthiş evren, özgünlüğü ve sevimliliği ile göz dolduruyordu. içerisinde bir sürü yan karakter olan ve "gücün iki tarafı" nı çok güzel betimleyen serinin, şimdiye kadar çekilmiş en büyüğü, hiç şüphesiz 1980 tarihli "imparator" idi. john williams'ın müthiş besteleri ile süslü bu ultra güçlü evren, sinemanın insanlığın hayatına üst seviyede tesir ettiğinin bir kanıtıydı. yaklaşık 45 yıldır hayatımızda olan "star wars", peşinden milyonları sürükleyen ve asırlarca izlenmeye devam edilecek bir fenomen.
john williams - imperial march (ost)
3. back to the future + back to the future part ii / 1985/imdb - 1989/imdb (robert zemeckis)
bilim kurgu sinemasının pozitiflikte çığır açan, insanın içini mutlulukta kaplayan nadide filmi. robert zemeckis'in bu muhteşem yapımı, her çocuğun/gencin rüyalarını süsledi. özellikle marty'nin saatte 140 km ile zaman yolculuğu yaptığı "delorean" , sinema tarihinin en çok bilinen araba modeli oldu. oyuncakları bile satış rekoru kıran araç, bu güzel filmin sadece bir detayıydı. michael j. fox ve christopher lloyd'un sempatiklikte zirveye çıktığı film, buram buram 80'ler kokan, izlediğimiz amerikan rüyasının en mutluluk verici haliydi.
2. the shining / 1980/imdb (stanley kubrick)
korku sinemasının 80'lerdeki zirvesi, kubrick'in bu muhteşem filmidir. yönetmenin korku sinemasına verdiği biricik hediye olan film, her şeyden izole şekilde bir otele yerleşen ailenin, yaşadığı korkunç olayları anlatıyordu. stephen king romanından uyarlanan film, gerilimi yavaş yavaş tırmandırıyor, sonlara doğru işleri çığrından çıkarıyordu. dört dörtlük bir estetikle ve kusursuz kubrick kareleri ile dolu olan film, 1973 tarihli the exorcist ile beraber korku sinemasının en büyük başyapıtıdır.
1. blade runner / 1982/imdb (ridley scott)
atmosfer denilince akla ilk gelen filmlerden. ridley scott'ın bu muazzam filmi, yarattığı atmosfer ile insanı kendi karanlığına çekiyordu. film o kadar çok makaleye, teze, bilimsel yayına ve çalışmaya referans oldu ki. güzel sanatlardan tutun mimarlığa, mühendislikten felsefeye, psikolojiden sosyolojiye, film adeta yaşayan bir organizma ya da online öğretmen gibi, hepimize bir şeyler öğretti. çocukluk/gençlik anılarımızın ne kadar önemli olduğu, eski yıllardaki fotoğraflarımızın, videolarımızın, milyon dolarlardan daha değerli olduğunu anladık. çünkü insanın sosyal bir varlık olarak kimliği, aslında en değerli hazinesiydi. büyük müzisyen vangelis'in, insanın bilincini zorlayan müzikleri ile dolu olan bu film, bünyesinde cyberpunk, distopya, bilim kurgu evreni ve yapay zeka barındıran, derin felsefesiyle insanı düşünmeye zorlayan, tüm zamanların en büyük sinema olaylarından bir tanesiydi.