Amerika'daki Öğrenci Yurtlarının İsimlerine Neden Yunan Harfleri Veriliyor?
amerika'daki üniversite yaşamının temelini oluşturan bu öğrenci kardeşlikleri her zaman hollywood filmlerinde gördüğüm ve itinayla merak ettiğim kuruluşlardır. yaşantılarını da ayrıca merak ederim fakat asıl dikkatimi celbeden şey, isimlerini neden yunan harflerinden aldığıdır. siz de karşılaşmış olabilirsiniz, amerika'daki kız ve erkek öğrenci yurtlarının tamamı zeta, phi, omega minvalinde isimlere sahiptir. peki ama neden yunan harfleri?
erkek öğrencilerinkine fraternity, kız öğrencilerinkine de sorority deniliyor ve ing: kardeşlik, birlik, dernek anlamlarına gelmektedir. şimdi bu öğrenci kardeşliklerinin tarihsel kökenine inelim.
18. yüzyıl ve 19. yüzyıl başlarında amerika birleşik devletleri'ndeki yüksek öğrenimde neredeyse tamamen latince ve antik yunanca çalışmaları hakimdi. aday öğrencilerin çoğu üniversitede lisans eğitimi alabilmek için zaten latince bilmeleri gerekiyordu. bu arada eski yunanca latince'den daha prestijli bir dil olarak görülüyordu. çünkü latince eğitimi üniversite öncesinde de verildiği için yunanca öğrenmek istiyorsan mutlaka üniversiteye gitmen şarttı. yunanca bilmek; kültürlü, iyi yetişmiş bir beyefendi olduğunuz anlamına geliyordu.
eski yunancadan daha prestijli tek dil, yalnızca hem latince, hem de yunanca konularında uzmanlaşan üniversite öğrencilerine öğretilen ibranice idi. bu nedenle 1702 yılında kurulan yale üniversitesi'nin resmi sloganı ibranicedir. üniversitenin logosuna bakacak olursanız üstte kitabın sayfalarında sloganın ibranicesi yazar ve altında ibranice bilmeyenler için latince çevirisi (lux et veritas) yazmaktadır. türkçesi "ışık ve gerçek" anlamına gelmektedir.
phi beta kappa topluluğu yunan harfleriyle kurulan ilk cemiyet olarak karşımıza çıkmaktadır. aslında bu ismini sonradan kazanıyor, onu birazdan anlatacağım. tam olarak 5 aralık 1776'da william ve mary koleji'nde kurulan ve seçkin bir akademik onur topluluğu olan phi beta kappa kardeşliğine başlangıçta latince (societas philosophae) yani "filozoflar topluluğu" denmekteydi. topluluğun kurulmasından çok önce, yine college of william & mary'de ismini latin harflerinden alan bazı kuruluşlar vardı. bu uzun süredir devam eden bir gelenekti. kaydedilen en eski latin harfli topluluk 1750'de kurulan fhc'dir. adı (flat hat club) anlamına gelir. eski abd başkanlarından thomas jefferson'da bu kulübün üyesiydi ve 1764 yılında william ve mary kolejinden mezun oldu. başka bir latin harfli topluluk "pda" kısaltmasıyla (please don’t ask) yani "lütfen sormayın" anlamına gelen ismiyle 1773 mart'ında kurulmuştu. ancak phi beta kappa topluluğu gerçekten prestijli ve akademik görünmek istedi ve diğer örgütler gibi latin harfli isim kullanmak yerine antik yunancayı tercih etti. kendilerine (philosophía bíou kybernetes) yani, "felsefe hayatın rehberidir" anlamına gelen yunanca bir slogan seçtiler. sonra bu sloganın kısaltması birliğin resmi adı oldu.
phi beta kappa topluluğu kendine bir yunanca sloganın kısaltmasının adını koyar koymaz diğer topluluklar da onları taklit etmeye başladı. ilk amerikan öğrenci topluluklarından bazılarının ismi şöyledir: chi phi, kappa alpha, sigma phi, delta phi, alpha delta phi ve psi upsilon. 19. yüzyıl başlarında kurulan bu kardeşlikler daha sonra gelen kardeşliklerin temelini oluşturdular ve yaklaşık 200 yıl sonra hala aktifler. tabii ki o ilk kuruluşlara sadece seçkin öğrenciler kabul edilirdi ve daha gizli çalışırlardı. ön planda değildiler. 19. yüzyıl sonlarına geldiğimizde kardeşlikler oldukça popülerleşmeye başladılar ve daha ön plana çıkmaya başladılar. aynı zamanda klasik yunanca'nın ve latince'nin etkisi azaldı. çoğu yunan harfli kuruluş, yunanca sloganlara sahip olmayı bıraktı ancak isimlerinde yunan harfleri kullanmaya devam ettiler. isimlerini değiştirmediler ve sonrasında bu gelenek haline geldi.
kız öğrenci yurdunun ortaya çıkışı da şöyle olmuştur. üniversiteli kadınlara yönelik ilk sosyal kuruluş 1851'de georgia'nın merkezindeki küçük, özel bir kadın koleji olan wesleyan college'da kurulan "adelphean" topluluğudur. bu topluluğun orijinal adı "kardeş" anlamına gelen ve bir erkek veya kız kardeşe atıfta bulunmak için kullanılabilen yunanca (adelphós) kelimesinden gelmektedir.
başlangıçta kadınlara yönelik bu kuruluşlara "kız öğrenci yurdu" değil, "kadın kardeşlikleri" deniliyordu. ancak syracuse üniversitesi'nden dr. frank smalley adlı bir latince profesörü frater'in latince'de kardeş anlamına geldiğini belirterek bu kelimeye itiraz etti. aslında "female brotherhood" gibi gülünç bir kelime ortaya çıkıyordu. bu nedenle saygın dr. smalley haklı olarak onlara latince soror'dan kız kardeş anlamına gelen "sorority" denmesi gerektiğinde ısrar etti. böylelikle kız öğrenci yurtlarının adı sorority olarak kaldı. daha sonradan gamma phi beta adında 1874 yılında syracuse üniversitesi'nde başka bir kız topluluğu kuruldu.
günümüzde de erkek olsun, kız olsun; çoğu kuruluş, öğrenci kabul ederken kendine göre testlere tabi tutuyor olsa da bunlar asıllarının muadilidir. nerede o eski kardeşlikler! çoğunun ismi bile hiçbir anlam ifade etmeyen yunan harflerinin rastgele dizilişinden oluşmaktadır. açıkçası neden yunan harfleriyle kendilerine isim verdiklerini unutmuş durumdalar.