amerika birleşik devletleri'nin iç dinamiklerini anlamanıza yarayacak tarihi bir bilgiyi paylaşmak istiyorum... bugün amerika birleşik devletlerini toprağı olan kuzey amerika'ya 1600'lü yıllarda göç eden ilk dalga göçmenler, ağırlıklı olarak ingiltere ve iskoçya'dan gelen püritenler idi.

peki çok ama çok önemli olan bu püritenler aslında kimdi?

püritenler asıl olarak ingiliz protestanlarıydı. bu grup ingiliz kilisesini daha da "saflaştırmak/purify etmek", halen ingiliz protestanlığı içinde var olan katolik etkisini tamamen yok etmek istiyordu. püritenlerin, oliver cromwell liderliğinde o kadar güçlendikleri bir dönem olmuş ki, ingiliz kralı charles'ı idam edip 1649-1660 yılları arasında "commonwealth of england" adında bir cumhuriyet ilan etmişlikleri bile var.

bu aşamada bilmeniz gereken bir nokta daha var. bu olaylar yaşanırken ingiltere'de hiçbir yahudi yoktu çünkü ingiltere yahudileri, 1290 yılında alınan bir kararla ingiliz kralı edward tarafından ülkeden sürülmüştü.

işte commonnwealth of england cumhuriyetini kuran püriten oliver cromwell, 1657 yılında yahudilerin ingiltere'ye dönmesinin önünü açıyor, hatta yahudilerin geri dönmesini destekliyor. bunun iki önemli sebebi var, birincisi yahudilerin özellikle o zamanın hollanda'sında sahip olduğu zenginlik ve ekonomik güç, ikincisi ise püritenlerin inancının eski ahit'e bağlı olması ve bu nedenle yahudiliğe sıcak bakmaları. hatta günümüz yahudileri, püritenler için "neredeyse yahudi" diyebilmektedir.

oliver cromwell 1658 yılında ölüyor ve commonwealth of england 1660 yılında yıkılıp ingiltere'de charles ii tahta çıkıyor. püritenler ise dinlerini özgürce yaşayabilmek için hem commonwealth öncesi hem de sonrasında kuzey amerikaya göç etmeye devam etmişler.

püritenler, çocukları kendi başlarına dini metinleri okuyup, yorumlayabilsinler diye eğitime çok ama çok önem veren bir gruptu. cocukları için hemen okullar inşa etmiş, hatta püriten bir bir adamı olan john harvard, kuzey amerika'ya vardıktan sadece 6 sene sonra harvard üniversitesini kurmuştur. göçmen toplumun en eğitimli kısmını oluşturan püritenler 1600 ve 1700'lü yılların amerikasının en etkili topluluğu olmayı başarmış.

yazımın asıl amacına dönersek, bu protestanlığın farklı bir türüne inanan ve yahudiliğe sıcak bakan püritenler, zamanla evrilerek amerikan cumhuriyetçilerinin omurgasını oluşturan evanjelistleri oluşturmuştur.

ee peki günümüz amerika birleşik devletleri'nin diğer kolu olan demokratlar kimdir?

1820 yılında amerika birleşik devletleri çok büyük bir göç dalgası daha alıyor. gelenlerin çoğunluğu, irlanda'da ki kıtlıktan / sefaletten kaçan irlandalılar. eğitimsiz ve fakirirlandalılar akın akın amerika'ya gelmeye başlayınca, başta püritenlikten dönme beyaz cumhuriyetcilerimiz ile irlandalılar arasında müthiş bir husumet oluşuyor.

ta 1800'lerde amerikan gazete ve el ilanlarında çıkan inanılmaz ırkçı bazı görseller

işte günümüz amerikasının ikinci politik bloğunu oluşturan (bkz: demokrat parti)'nin kökleri, 1820'lerden sonra akın akın abd'ye göç eden, geneli katolik mezhebine mensup irlandalılardır. belki de o yüzdendir ki amerikan iç politikasında cumhuriyetçiler göçmenliğe karşı tutum alırken, demokrat parti göçmen alımını destekler.

daha da ilginci, demokrasinin ve eşitliğin merkezi diye yutturulmaya çalışılan amerika birleşik devletlerinde demokrat parti'den başkan olacaksanız, neredeyse istisnasız bir şekilde irlanda kanına sahip olmanız lazım. joe biden, bill clinton, jimmy carter, john f. kennedy hepsinin damarlarında irlandalı kanı dolanmaktadır.

"peki ya siyahi başkan barrack obama?" dediğinizi duyar gibiyim. obama'nın babası siyahidir fakat annesi irlandalı köklere sahiptir. hatta obama'nın kendi ağzıyla şunu dediği de bilinir:

"there's a little village in ireland where my great-great-great grandfather came from and i'm looking forward to going there and having a pint."

"irlanda'da büyük büyük büyük dedemin geldiği ufak bir köy var. o köye gitmek ve biramı yudumlamak için sabırsızlanıyorum." kaynak

evet sevgili dostlar, bugün amerikan cumhuriyetçilerinin ingiltere'den göç eden püritenler, amerikan demokratlarnın ise irlanda'dan göç eden fakir fukaradan oluştuğunu öğrendik.

şimdi size bir tavsiyem olacak

gangs of new york filmini şimdi bu gözle tekrar bir izleyin. daniel day lewis'in oynadığı ve kendilerine "amerika'nın yerlisi" diyen grubun, lideri irlandalı bir katolik papaz olan "yeni göçmen grup" ile ölümüne savaşmasını, bu bilgiler ışığında tekrar izleyin.

hatta filmi izlemeyen veya tekrar izlemeye üşenenler için, bence filmin en vurucu sahnesini burda sizlerle paylaşmak isterim:

İngiltere'den Amerika'ya Uzanan Yolculuklarıyla Pilgrim Fathers'ın Tarihe Geçen Hikayesi