Amerika'da Cenaze İşleri İçin Dahi Kullanılan Sür ve Geç Sistemi: Drive Through
bizim memlekette neredeyse hiç bulunmasa da amerika ve kanada’nın olmazsa olmazıdır drive through (veya drive thru). özellikle kahve ve fast food yemek alışverişinden tutun da bankacılık ve hatta cenaze işlerine kadar kullanılan bir servistir drive through'lar.
biz bunu zamanında “arabaya servis” diye çevirmişiz ancak ben “sür ve geç”in daha uygun bir anlatım olacağına inanıyorum. zira arabaya servis, drive in hizmetini daha iyi karşılayan bir çeviri olabilir. drive-in’i çakmaktaşlar (the flintstones) çizgi filminde, fred ve ailesinin bölümün jeneriğinde sinemadan çıkıp, koca bir dinazor kaburgasını arabaya sipariş ettikleri yer olarak hatırlayabilirsiniz.
ilk drive-in restaurant 1921’de texas’ın dallas şehrinde, kirby’s pig stand (kirby’nin domuz büfesi) restoranında açılıyor. insanlar buraya arabalarıyla geliyor, arabalarından hiç inmeden bir garson gelip siparişlerini alıyor ve siparişleri arabaya teslim ediyor. bu yaklaşım o kadar rağbet görüyor ki, kirby’s amerika’nın dört bir yanına şubeler açıyor.
1931 yılında kaliforniya’daki bir şube drive-in konseptinden uzaklaşıp, direkt drive through’yu icat ediyor. burada insanlar büfenin penceresine arabalarıyla yanaşıyor, siparişlerini veriyor ve yine arabadan inmeden siparişleri başka bir pencereden teslim alıyorlar. böylece ilk sür ve geç icat edilmiş oluyor.
bu sür ve geç hizmetini en fazla yaygınlaştıran ve ondan en çok faydalanan şüphesiz mcdonald's oluyor. mcdonalds ilk arabaya servis hizmetini 1975’te abd’deki bir askeri üste, mecburiyetten devreye sokuyor. çünkü askerlerin kamuflajları, üniformaları üzerlerindeyken arabalarından çıkmaları yasak. sür ve geç hizmeti sayesinde alan memnun, satan memnun olarak geçinip gidiyorlar. avrupa’daki ilk mcdonalds drive through ise dublin, irlanda’da 1985 yılında açılıyor.
türkiye’de de bir ara denenen ama tutmayan -nedenlerine daha sonra değineceğim- arabaya servis bölgesine, araba harici bir araçla girmek yasak. yani kamyon, at arabası, bisiklet, yaya ve atlı giremiyor, gerekçe olarak da güvenlik gösteriliyor.
ancak 2013’te bir kadın, manchester’daki bir mcdonalds drive thrusuna atıyla girmek istiyor. izin verilmeyince de dellenip direkt şubenin içine atıyla dalıyor. at restoranın ortasına -afedersiniz- dışkılayınca da haliyle kıyamet kopuyor. ancak hala drive throughlara atla girmek yasak. yine de isveç’teki bir mcski’ye kayak ekipmanları ile girebilmeniz mümkün.
türkiye’de ücretsiz eve servis hizmeti olduğu, özellikle büyük şehirlerde drive throughlara ve otoparklarına ayıracak yer sıkıntısı bulunduğu ve araç sahipliği aynı oranda yüksek olmadığı için drive throughlar tutmamış. amerika ve kanada’da eve servis hizmeti var ancak hem ücretli hem de mesafeler uzak olduğu için türkiye’deki kadar alışılmış değil.
starbucks ve kanadalı tim horton’s kahve zincirinin olmazsa olmazı bu sür ve geç hizmeti. özellikle sabah vakti insanlar işe giderken kahvesini, çöreğini almak için buralara uğruyor. soğukta dışarıya çık, dükkana kadar -buzda kaymadan- yürü, içeride sıraya gir, alacağını al, tekrar arabaya dön, otoparktan çık uzun iş. kapitalizm uzun iş sevmez, süreçleri hızlandırmak ister, bunu yaparken de müşteriyi memnun etmek ister. eh drive through hizmeti de bu konuda biçilmiş kaftan olmuştur.
ancak sadece yeme içme için değil, bankaların da özellikle kanada’da yaygın bir şekilde kullanılan drive thru şubeleri mevcuttur. kışın -30 derecede büyük nimettir bunlar. ayrıca açık tabutlarda naaşların sergilendiği, las vegas’ta arabadan çıkmadan evlilik hizmetinin verildiği drive thrular da mevcuttur.
covid-19 testleri için de hali hazırda bu sistemden faydalanılmış, hastane otoparklarına kurulan çadırlar aracılığıyla, arabadan hiç çıkmadan testler yapılır olmuştur.
bizde olmayan ama amerika ve kanada’da sonuna kadar faydalanılan drive through / arabaya servis / sür ve geç hizmetinin kısa tarihçesi budur.
...
not: buradaki bilgilerin tamamını, kanada’da iki bölümlük bir vlog'da yerinde anlattım aynı zamanda. izlemek için: