Afrika'da Yeni Bir Okyanus mu Oluşuyor?
afrika'da yeni bir okyanus oluşması ihtimali... eylül 2005'te birkaç gün süren volkanik patlamalar ve küçüklü büyüklü yüzlerce depremin sonucu olarak etiyopya'nın kuzeydoğusunda yerin yarılarak yaklaşık 65 kilometre uzunluğunda ve 7,5 metre genişliğinde bir yarığın oluşması ile söz konusu olan ihtimal.
milyonlarca yıldır, erimiş bir kaya kabarcığı, yaz sıcaklıklarının 49 dereceye kadar çıkabildiği misafirperver olmayan bir çöl olan afar üçgeni'nde yer altından yeryüzüne doğru süzülüyormuş ve sonunda yüzeye ulaşarak toprağı ikiye bölmüş. buna dabbahu çatlağı demişler. (bkz: dabbahu fissure)
tulane üniversitesi'nde jeolog olan cynthia ebinger popular mechanics'e, "daha önce hiç böyle bir şey görmemiştik, bu tür şeyler deniz tabanında düzenli olarak meydana gelir, ancak bu karada bilinen ilk örnekti" demiş.
dabbahu çatlağı, gayzerler, gaz bacaları, kaplıcalar, volkanlar ve dünyadaki tek lav gölüyle bir jeolojik olaylar merkezi olan afar üçgen'ini sarsan ilk jeolojik olay değildir aslında. yeryüzü bilimcileri için bir mekke olan afar üçlü kavşağı, arap, nubya ve somali plakalarının y şeklindeki beşiğinde yer almaktadır. tırnağınızın uzamasıyla yaklaşık aynı hızda, bu plakalar birbirinden ayrılırken, altlarındaki süreçler bölgenin bilinen benzersiz jeofizik özelliklerine neden olan aşırı ısı ve enerjiyi üretiyor.
bu özellikler arasında bugün dabbahu çatlağı gösterinin yıldızı. bilim insanları bu yarık boyunca pangea'dan bu yana ilk kıta parçalanmasının gerçekleşebileceği ve birkaç milyon yıl içinde afrika'nın iki kıtaya ayrılabileceği ve dünya'nın yeni bir okyanusa kavuşabileceği ihtimalleri üzerine konuşuyorlar.
ebinger'e göre 2005'teki basınç o kadar güçlüydü ki levhalar 7-8 metre kadar birbirinden ayrıldı ve sadece birkaç gün içinde normalde 400 yıl sürecek bir ayrılma gerçekleşti. bu o kadar büyük bir rakamdır ki, yeni oluşan bu yarığı ölçmek için uydu verilerini kullanan bilim adamlarından biri, "kesin hesaplamalarımı yanlış yaptım" diye düşünmüş.
ebinger, 2005'teki olaydan birkaç hafta sonra dünyanın dört bir yanından bilim insanlarıyla etiyopya'ya giderek jeofizik aletlerini mümkün olan en kısa sürede sahaya indirmiş. ekip, yüzeyin altındaki magma hacmi nedeniyle bölgenin altında yatan plakaların normalden çok daha hızlı hareket ettiğini hemen fark etmiş. ebinger, takip eden beş yıl boyunca 2005'teki kaymaya benzer ancak daha az şiddetli 13 olay daha yaşandığını söylüyor. bugün plakalar normal hızlarına geri dönmüş durumda.
ebinger ileriye dönük olarak bu dramatik olayların daha da artacağını, belki de her 50 ya da 100 yılda bir yaşanacağını öngörüyor: "kara parçalandıkça, afar üçgeni, deniz tabanı yayılması olarak bilinen bir süreçle daha da derine batacaktır. yaklaşık 500.000 yıl ileri gidersek, afar üçgeni deniz seviyesinin altına düşebilir ve su altında kalabilir."
yeni denizin kıtayı tamamen ikiye ayıracağı kesin değil. ebinger, "güneye indikçe ayrılma oranları azalıyor; yani bu sadece içeri doğru hareket eden bir deniz olarak da kalabilir" diyor.
bunun aksi görüşler de var
tüm kıtasal yarıklar okyanuslara dönüşmez diyorlar ve aslında, bilim insanları yarıktan kilometrelerce uzakta erimiş kaya ve yer kabuğunda gerilme alanları bulmuşlar ki bu keşif, tüm yarılma faaliyetlerinin yarığın kendisinde gerçekleşmesi gerektiğini savunan geleneksel jeolojik bilgiye meydan okuyor.
dabbahu çatlağı, bir milyar yıldan daha uzun bir süre önce çatlayarak açılan 2.900 kilometrelik gökkuşağı şeklindeki kuzey amerika kıtalararası yarığı'nın (mrc) yolunu tutabilir. günümüz detroit'inden kansas'ın merkezine kadar uzanan yarık, 30 milyon yıl boyunca 387.000 km küpten fazla volkanik kaya üretti ve aniden, gizemli bir şekilde yayılmayı durdurdu. bunun nedenine ilişkin çok sayıda teori var, ancak mrc şimdiye kadar keşfedilen ve okyanusa dönüşmeyen en derin yarık olmaya devam ediyor. belki de dabbahu çatlağı onun izinden gidecektir. bunu sadece zaman gösterecek.
https://en.wikipedia.org/wiki/dabbahu_volcano
https://www.popularmechanics.com/…rica-rift-valley/