zamaninda icinde 2 bucuk yil yasadigim, simdi de firsat buldukca (ayda 1-2 kere) ziyaret etmeye calistigim, dogal guzellik olarak abd'nin en underrated ve en guzel eyaletlerinden biridir.

daha gecen haftaya kadar michigan'in abd'nin gizli sakli hazinelerinden biri oldugunu dusunurdum ama gecen hafta eyaletin ozellikle kiyi seridi tikabasa doluydu ve pek bir gizliligi, sakliligi kalmamis gibiydi. oncelikle sunu aradan cikartalim, michigan deyince genelde akla detroit ve flint sehirleri gelir, ki bu iki sehir de neredeyse tamamen getodan olusan, harabelerle dolu, hemen hemen her gun cinayet vakalarinin goruldugu yerlerdir ve bu iki sehirden de uzak durmak gerekir. bu iki sehri cikartinca (grand rapids haric) michigan'in geri kalani nufusu 300'den 50-60 bine degisen bir cok kucuk kasabadan olusur ve bu kasabalar guvenle, keyifle gezilebilir.

peki michigan'i bu kadar ozel yapan sey nedir? oncelikle su haritaya bakalim. 

1600'lerde beyaz insanlar amerika'ya akin ederken ulkenin dogu yarisi neredeyse tamamen ormanlarla kapliymis. gunumuzde bu alanin cok ama cok kucuk bir bolgesi ormanlarla kapli. michigan abd'nin dogu tarafinda bulunup da ormanlarinin onemli bir kismini muhafaza edebilen nadir eyaletlerden biridir. eyaletin sehirlerinin, kasabalarinin cogu ya ormanlarin dibine kurulmustur ya da orman kasabanin direk icinden gecer. boylece herhangi bir michigan kasabasindan baskasina gecerken ormanlarin icinden gecerek seyahat edersiniz. bu konuya birazdan geri gelecegiz ama michigan'in tek ozelligi bu degil. michigan'in bir baska ozelligi de eyalete de ismini veren michigan golu. michigan eyaletinin michigan golune olan kiyilarinin toplami 1,000 km civaridir. bununla birlikte eyaletin cevresindeki diger gollerle olan sahil seridinin toplami 3 bin km'yi gecmektedir. yani michigan eyaletinin sahil seridinin toplami turkiye'deki adalar dahil tum sahil seritlerinin ucte biri kadar.

1600'lu yillarda ve sonrasinda avrupalilar akin akin amerika'ya goc ederken michigan'i daha cok hollandalilar, isvecliler ve almanlar tercih etmis. bu yuzden abd'de belki de metrekareye en fazla sarisin insanin dustugu eyaletlerden biri michigan. eyalet cografya olarak hollanda'ya cok benziyor ve eyaletin bir cok kucuk kasabasinda hollanda kulturunun etkilerini gorebiliyorsunuz. buna da yazinin sonraki bolumlerinde yeniden deginecegim.

michigan'in en onemli ozelliklerinden birisi dort mevsimi de sonuna kadar yasamasidir. bu da eyaleti yilda 4 defa ziyaret ederek 4 farkli yer gezmis gibi hissetmenizi saglar. abd'de bir cok eyalet 4 mevsimi yasadigini iddia eder ama bunu michigan kadar keskin yasayan eyalet cok azdir. kis mevsimi bu eyalette oldukca soguk ve cetin gecer. buranin kis mevsimini iskandinav ulkeleriyle karsilastirabiliriz. kasim ayinda kar yagislari baslar ve mart ayina kadar her taraf karlarla kaplidir. mart sonu, nisan basi gibi ilkbahar gelir ve agaclarla cicekler sanki aylarca karlar altinda kalmamis gibi kisa sure icinde meyve ve cicek vermeye baslarlar. bu mevsimde eyalet renk cumbusune doner ve ormandaki hayvanlarin da kis uykusundan uyanmasiyla ortalik ayaga kalkar. yaz aylarinda eyaletin 3,000+ kilometrelik sahil seridinde ne kadar irili ufakli kasaba varsa hepsi tatil yerine doner ve plajlar insanlarla dolup tasar. sonbaharda da agaclarin yapraklari veda etmeden once renkten renge donusur ve kirmizi ile turuncunun her tonunu burada gorebilirsiniz.

kis mevsiminde michigan

ilkbaharda michigan

yazin michigan

sonbaharda michigan

michigan bir yilin her mevsiminde ziyaret edilebilir demistim. simdi hangi mevsimde bu eyalette neler yapabileceginizi anlatayim. michigan deyince akla ilk olarak soguk kis mevsimi geldigi icin anlatmaya kistan baslayayim. kisin eyalet neredeyse tamamen karlar altindadir ve her yer boyayla beyaza boyanmis gibidir. kis mevsimi geldiginde klasik kis sporlari ve kayak oldukca populerdir. neredeyse burada dogup buyuyen her cocuk buz pateni kullanmayi bilir ve herkes soguga aliskin oldugu icin kisin onca kar ve kiyamete ragmen neredeyse hic kaza olmaz. michigan'da kisin yapilabilecek aktiviteler icinde benim sahsen en sevdigim kizak kopekleri tarafindan gezdirilmek. belli bir ucret karsiliginda bir saatligine veya bir gunlugune kizak kopekleri tarafindan dag bayir gezebiliyorsunuz. bu inanilmaz zevkli bir aktivite ve bir kez yapinca bagimlilik yapabiliyor ve surekli yapmak isteyebiliyorsunuz.

bunun disinda michigan'da dag olmadigi icin kayak yapma imkanlari kisitli ama dagdan asagi kaymak disinda tum kis sporlarini burada deneyebilirsiniz. eyalette donan gollerde delik acarak eskimolarin yaptigi gibi buz balikciligi yapabilirsiniz veya snowmobile kiralayip arkadaslarinizla yarisabilirsiniz.

ilkbahar geldiginde parklar ve ormanlar civil civil oluyor ve eyaletteki onlarca irili ufakli nehirde en eglenceli aktivite rafting'ken gokyuzunde de yamac parasutu oldukca ilgi ceken bir spor. ozellikle michigan'in merkez bolumunde skydiving inanilmaz populer ve abd'nin bir cok bolgesine gore butceye cok daha uygun bir spor.

yazin eyaletin ucsuz bucaksiz plajlarinda takilabilirsiniz ve yine ucsuz bucaksiz ormanlarda gezip tozabilirsiniz. eyaletin kuzeybatisindaki "tunnel of trees" yani "agac tuneli" adli yol gercekten muhtesem. yolda ilerlerken etrafinizi agaclar kapliyor ve gokyuzunu bile goremiyorsunuz. yazin yesilin 50 tonunu, sonbaharda da kirmizi ve turuncunun 50 tonunu gormek icin burasi birebir. bahsettigim yol 30-40 km boyunca su sekilde gidiyor.

ilginctir ki normalde sadece kutuplara yakin olan ulkelerde (kanada, isvec, norvec, finlandiya) gorulen kuzey isiklari zaman zaman burada gorulebilir. 

yillar once michigan'da yasarken bir subat gecesinde araba kullaniyordum ve gokyuzunde yesil isiklar gormustum. normalde michigan araba fabrikalarinin cokca oldugu bir yer oldugundan "herhalde yakinlardaki fabrikalarin biri gece vardiyasinda ve fabrikadan yesil dumanlar cikiyor" diye dusunmustum. ertesi gun yerel bir gazetede kuzey isiklarinin michigan'da gozlemlendigini okuyunca cok sasirmistim. bu konuda michigan tek degil cunku montana, kuzey dakota ve birkac eyalette daha kuzey isiklarinin zaman zaman gozlemlenebilecegini duymustum.

yeri gelmisken michigan'daki hollanda kulturu hakkinda biraz bilgi vereyim. yukarda bahsettigim gibi 1600'lerde ve 1700'lerde buraya cok sayida hollandali gocmen gelmis. hatta dunya'da hollanda disinda en fazla hollanda asilli insanin yasadigi bolge burasi denir ama bunun dogru olup olmadigini teyit etmedim (ayni sey norvec ve minnesota eyaleti icin soyleniyor). michigan'in en populer turistik kasabalarindan birinin ismi "holland" ve bu bir tesaduf degil. yine bu kasabadaki en populer bed and breakfast mekanlarindan biri "dutch colonial inn" adli 1700'lerin hollanda evleri seklinde dizayn edilmis bir mekan. burada takilirken gercekten o gunlere ve o mekana gitmis gibi oluyorsunuz. kate upton reyis de holland'in hemen guneyindeki st. joseph kasabasinda dogup buyumus ve burasi da ayni holland gibi hollanda gocmenleriyle ve plajlariyla unlu bir yer. burasi ufak bir kasaba oldugu icin plaja gittiginizde kate reyis olmasa da yakin akrabalarindan birini gormeniz hic zor olmayacaktir.

her yil mayis ayinda hollanda asilli amerikalilar burada lale festivali duzenliyorlar. festivalin adi lale olsa da festivalde bundan cok daha fazlasi var. gunlerce bolge sanki abd degil de hollanda'da kucuk bir kasabaymis gibi bir hal aliyor ve cesitli etkinliklerle eglenceli kutlamalar oluyor.

michigan icin girilen cogu entry'de ne kadar soguk oldugundan bahsedilmis ve bu dogru ama eyaletin soguk bir yer olmasi eger bu konuda cok hassas biri degilseniz onun yasanilabilirligini o kadar da dusurmuyor. bugun dunya'da en yasanilabilir ulkelerin listesi yapilsa ilk 10 ulkeden 7-8 tanesi zaten havasi soguk olan ulkeler olacaktir (isvec, norvec, finlandiya, kanada, abd...vs). kaldi ki hava soguklugu olarak michigan ile hemen yaninda chicago veya kuzeydogusundaki new york, boston sehirleri arasinda oyle ahim sahim bir fark yok. abd'nin kuzey eyaletlerinde ve kanada'nin tamaminda genel olarak kis mevsimleri soguk gecer ve bu hayatin bir parcasidir.

michigan'in en sevdigim yanlarindan biri detroit ve flint haricinde eyaletin geri kalani koskoca bir tatil koyu goruntusunde oldugu icin polislerin genelde "dunya sikime minare gotume" seklinde takilmasi. mesela michigan'in dibindeki illinois'de polisler otoyollarda her kopru altinda pusu kurup beklerken ve her 10-15 dakikada bir polis arabasina denk geliyorken burada bazen gunlerce takilip tek bir polis arabasi bile gormezsiniz. zaten gordugunuz polis arabalari da 1960'lari animsatir. bir keresinde hiz siniri 70 milken 80 mille bu arabalardan birini gecmistim ve arabayi gectikten sonra polis arabasi oldugunu anlamistim ve adam pesime takilabilecekken hicbir tepki gostermemisti.

bu eyaletteki ludington kasabasina ayri bir parantez acmak gerekiyor. bu ufak sahil kasabasi eyaletin bati yakasinda bulunuyor ve buranin nufusu 8 bin civari. bu kasabanin ozelligi abd'de gunesin batisinin en guzel izlenebildigi yerlerden biri olmasi. buraya cesitli gezilerde 6-7 defa yolumuz dustu ve her seferinde ayni manzarayla karsilastik. sehrin michigan goluyle bulustugu yerde buyuk bir plaj var ve plajda cocuk parkindan deniz fenerine kadar bir suru aktivite mekani var. plajin hemen arkasinda arabalarin sira sira parkedildigi bir park yeri var. her aksam gunesin batis saatinde kasaba halki burada toplaniyor ve topluca gunesin batisi izleniyor. bu sahneyi her gittigimizde gorduk ve burada yazili olmayan bir gelenek halini aldigini ogrendik.

genelde chicago ve civarinda yasayan amerikalilar haftasonlarini ve tatillerini bu eyalette gecirirler. bu yuzden her ne kadar michigan nufus yogunlugu olarak oldukca ferah olsa da oteller yaz boyunca dolu oluyor. midwest disinda michigan'in pek popularitesi olmadigi icin burasi amerika'nin sakli hazinelerinden biri olarak gorulur. eyalette cesitli mevsimlerde icra edilen cesitli doga sporlarini suraya tiklayarak ogrenebilirsiniz.

aslinda michigan eyaleti 2 parcadan olusur ve eyaletin "upper peninsula" adiyla bilinen kuzey kismi wisconsin'in uzerinde yer alir. su haritaya tiklayarak ne demek istedigimi daha iyi anlayabilirsiniz. simdi ismini hatirlayamadigim ve gecmesi 5-10 dakika suren devasa bir kopru bu iki parcayi birbirinden ayirir. koprunun iki tarafi iki farkli ulke gibidir. zamaninda o bolgeye ilk kez gelen ve michigan'in iki parca oldugunu bilmeyen amerikali kiz arkadasimi kopruden gecerken "simdi kanada'ya gectik" diyerek kandirmistim ve bir sure sonra ben de ciddi ciddi buna inanmaya baslamistim cunku bu bolge abd'den cok kanada'ya benziyor. michigan'in her tarafinda zaten gorulen ucsuz bucaksiz ormanlar burada vites arttiriyor ve orman ve gol disinda bir sey goremiyorsunuz. buraya ilk ciktigimizda mcdonald's gorup yuz kivirmistik ve sonra yolda ilerledikce karnimiz acikmisti. ortalikta hicbir restorant gozukmeyince "mcdonald's'a bile raziyiz" diye dusunmustuk ve bir benzincide durmustuk. benzincide noel babaya benzeyen yasli bir amca vardi ve bize "en yakin mcdonald's her iki yonde de 100 mil uzakta" demisti. abd'nin en kucuk kasabalarinda bile en azindan mcdonald's bulunur ama bu bolgede yuzlerce km boyunca dogayla basbasasiniz. arada yola ceylanlar, sincaplar filan atlayabildigi icin dikkatli olmaniz gerekiyor.

michigan'la ilgili ilginc bir bilgi vereyim, eyalette michigan golu haric irili ufakli bir cok gol, nehir, su yatagi bulunmaktadir. oyle ki eyaletin neresine giderseniz gidin size en fazla 10 km mesafede mutlaka en az bir dogal su kaynagi olacaktir. eyaletin hicbir yerinde dogal bir su kaynagindan 10+ km uzaklasmiyorsunuz.

midwest'in onemli bir kismi gibi michigan'da da cok sayida tarla mevcut. bununla birlikte eyalette sarap endustrisi oldukca gelismis durumda. eyalet boyunca sarap tadabileceginiz onlarca uzum bagi, sarap tadma tesisleri ve sarapla alakali cesitli aktivitelerin yapildigi diger mekanlar oluyor. hatta belli bir ucret karsiligi sarap tarlalarini otobusle turlayip her tarlada bir veya birkac kadeh tatma sansiniz mevcut.

bunun disinda michigan abd'de araba endustrisinin baskenti olarak kabul ediliyor. burada henry ford muzesi basta olmak uzere abd araba tarihini inceleyebileceginiz bir suru irili ufakli muze mevcut. yine de michigan'a gelmisken bu tur seylere mumkun oldugunca az zaman ayirip vaktinizin tamamina yakinini dogayla ic ice yasamaniz sizin lehinize olacaktir.

michigan'in tek sevmedigim yani daglarinin olmamasi. eyalet tepsi gibi dumduz ve dag manzarasi hic fena olmazdi. bunun yaninda eyaletin tepsi gibi duz olmasi karli havalarda araba kullanmayi kolaylastiriyor. bu kadar cok kar yagan ve havasi soguk olan bir yerde yokuslar, daglar, tepeler olsa araba kullanmak cok zor ve tehlikeli olurdu.

michigan'da pek avm, buyuk bina, gokdelen bulamazsiniz. bu tur binalar detroit ve civariyla sinirlidir. bu yuzden betondan ve beton sehirlerden hoslaniyorsaniz ve dogayla ic ice olmaktan pek hazetmiyorsaniz michigan'da cok sikilacaksiniz demektir. sizin icin new york, hatta istanbul daha uygun bir yer olacaktir.

michigan'la dogal guzellik olarak yarisabilecek eyaletlerden bir baskasi da oregon. bu eyaleti de baska bir entry'de tanitmistim zaten. (bkz: oregon/@diesel1907)