abd, dünyadaki refah düzeyi en yüksek ülkelerinden biri. türkiye ile basitçe kıyaslamak gerekirse, ortalama gelirler 5 katı, ortalama giderler 2.5 katıdır. yani hayat kalitesi düz 2 katı diyebiliriz.

önce hastaneler

1. hastaneleri çok çok iyidir.

2. doktorları bayağı iyidir.

3. devlet hastanesi yoktur. hepsi özeldir. (4. maddedeki örnekler hariç.)

4. az da olsa kar amacı gütmeyen (non-profit) hastanesi vardır. çok fakirler burada zor da olsa tedavi görür.

şimdi sigortalar

1. işverenin sgk ödeme zorunluluğu yoktur.

2. çalışan hemen hemen herkesin özel sigortası vardır.

3. özel sağlık sigortaları aylık 200-700 usd arasındadır. genelde; sağlıklı ve genç insanlar 200'lük, sağlıksız ve yaşlı insanlar genelde 700'lük alırlar.

4. 30 civarı eyalette (genelde demokrat), yoksullar için bedava sağlık sigortası vardır ve epey kapsamlıdır. (isimleri eyalete göre değişir: medicaid, medi-cal, medicare gibi)

5. tüm eyaletlerde, çalışan az gelirliler için eskiden obamacare, şimdi marketplace denilen sigorta sistemi vardır. özel sigorta ile siz anlaşırsınız. devlet sigorta priminizin önemli bir kısmını öder. (aslında devlet size vergi iadesi yapacağı tutarın üzerine biraz da kendi koyarak sigorta şirketine ödeme yapar.) yani devlet sizi çalışmaya teşvik eder.

kıyaslama

bizdekinden çok farklıdır ama sonuçta abd'nin sistemi gayet iyidir. tr sistemi daha bir sosyal iken abd sistemi daha bir kapitalisttir. en bariz örneği vereyim. tr'de işveren 25 yaşındaki taş gibi genç için de, 55 yaşındaki hastalıklı kişi için de aynı primi öder. abd de ise, maaşını eline verir, sen istediğin yerde yaptır der.

özet

kısacası sağlık sistemi kötü falan değildir. bu efsane obama öncesinden kalmadır. özellikle son 5-6 yılda, özellikle medicaid sistemi sonrası bayağı düzgün bir sistem vardır.

bazı eklemeler

1. amerika'da sağlık sistemi özel sigorta üzerine kuruludur. tüm özel sağlık sigortalarında -bir ara tr'de araştırmama rağmen hiç duymadığım- "max out of pocket" diye bir kloz vardır. adından da anlaşılabileceği üzere, bu tutara ulaşıldıktan sonra hiçbir şekilde para ödemezsiniz.

bu max tutar, aldığınız poliçeye göre 1.000-20.000 arası değişir. yani siz en ucuz poliçeyi de alsanız, başınıza en pahalı ameliyatlar, icu'lar, ilaçlar da gelse, cebinizden en fazla 20.000 çıkar. (diş ve göz genelde ayrıca poliçelendirilir). burada önemli olan mantıklı bir sağlık poliçenizin olmasıdır! karışık sayılabilecek bu sistemler sebebiyle, doğru sigorta seçmek amerikada vereceğiniz en önemli karardır.

2. evet amerika'da batışların %60 sebebi sağlık harcamalarıdır. bu tamamen öncelik meselesidir. şöyle ki,

2.1. ben sigortaya çok düşkünümdür çocukluğumdan beri... araba aldığımda, kasko işlemlerinin bitmesini 2 saat bekleyip yeni arabama öyle binerim. iş görüşmesinde en çok sigorta pazarlığı yaparım.

2.2. ama en yakın arkadaşım 7.5 yıldır abd'de, benden fazla kazanmasına rağmen bir kere bile sağlık sigortası almadı. ben ailemle yılda -tax refund dahil- yılda 10.000'e yakın sigorta ödeyip, 15.000'lik arabaya biniyorum. o hiç sigorta ödemeyip 50.000'lik arabaya biniyor. o sıradan bir ameliyattan batabilir ama ben batmam.

2.3. sigortanız yoksa eyalet hastaneleri da paralı ve pahalıdır. bu açıdan onlar da bir nevi devletin sahip olduğu "özel" hastanelerdir. benzer şekilde tr'de de hiçbir sigortanız yoksa "devlet" hastanesinde ücret ödersiniz... tr'de ödememek için çok ucuz olan gss yaptırmanız gerekir, abd'de ise bedava olan medicaid yaptırmanız gerekir. (30 civarı eyalette.)

2.4. üstte yazdığım gibi, bir de non-profit hastaneler var... çook yoksullar için, bayağı dandik hizmet veren hastanelermiş. bedavaymış ama detay bilmiyorum.

not 1: üstte özel sağlık sigortaları 200-700 arası demiştim. büyük çoğunluğu bu civardadır. çok iyi hastaneler ve doktorları da kapsasın, gittiğimde çok az extra ödeyeyim, kafam aşırı rahat olsun derseniz 2.000'e kadar yolu var. (hangi hastaneleri kapsıyor olayına in network, out of network diyorlar.)

bu arada 200'lük sigorta ile 2.000'lik sigorta arasında hizmet açısından hiçbir fark yoktur. (aynı hastane ve doktora giderseniz.) 2.000 lik olan ile extradan acıbadem'e, memorial'a falan gidebilirsiniz örneğin. 200'lük ile, sağlık ocağına her gitmenizde 30-50, hastaneye her gittiğinizde 100-200 verirsiniz. 2.000'lik ile sağlık ocağına para vermez, hastaneye ise 20-40 verirsiniz. (tutarlar örnektir.)

3. hastanelerin çoğunda pazarlık edersiniz çünkü çoğunda çıkışta para ödemezsiniz. evinize sonradan fatura gelir. hastaneye gider, pazarlık eder hesabı kapatırsınız...

gerçekten bilenlerin ortak noktası şu: abd sağlık sistemi kötü değil ama çok karışık

hiç poliçeniz olmaması durumunda veya şanssızlık/hatalı seçim sonucunda yanlış bir poliçe almanız durumunda, 50.000'lik, 300.000'lik olabilirsiniz, aman dikkat...

Ek bilgilerle kapatalım

hastanelerin hepsi özel diyemeyiz. federal, eyalet veya yerel düzeydeki kurumlar tarafından finanse edilen ve işletilen devlet hastaneleri de vardır. bunlar özel hastanelere göre daha ucuzdur.

aca kapsamında, +50 full time (haftada +30 saat) çalışanı olan işletmeler çalışanlarına asgari standartları karşılayan sağlık sigortası sunmak zorundadırlar. sunmayanlar cezalandırılır.

nüfusun %54.4'ü işvereni tarafından sigortalı. fiyatlandırma ve kalite, çalışılan şirkete, o şirketin hangi sigorta şirketi ile çalıştığına, o sigorta şirketinin kapsama alanına (in-network) giren hastane ve doktora, bu hastane ve doktorların ne kadar iyi olup olmadığına bağlı olarak değişir.

nüfusun %18.7'si medicare'e, %18.8'i medicaid'e sahip. %7.9'u ise sigortasız.

kaliforniya özelinde hastaneler, aylık geliri $4.530 (bir kişi için) altında olan sigortasız hastalara ücretsiz veya indirimli bakım sağlamak zorundadırlar.

ülkenin sağlık sistemi sorunlu. bu sorunun kaynağı da herkesin iyi bir sağlık sigortasına sahip olamaması ve/veya bu iyi sağlık sigortasını karşılayabilecek gücünün olmaması ile ilgili.

(affordability&accessibility).

Uzun Süre Orada Yaşayan Birinin Gözünden: İngiltere'deki Sağlık Sistemi Nasıl?