ABD Eyaletleri Ayrı Ayrı Devletler Olsaydı Dünya Ekonomisindeki Yerleri Nasıl Olurdu?
amerika devleşik birlikleri bildiğiniz gibi dünyanın hali hazırda en büyük ekonomisi, askeri-kültürel-ekonomik süper gücü. aynı zamanda dünyanın en kalabalık üçüncü ülkesi... sevin sevmeyin, büyük ülke, güçlü ülke, kalabalık ülke, muhassır ülke.
ama tabi abd elli adet eyaletin bir araya gelmesi ile oluşmuş bir ülke olduğu için pek idrak edemiyoruz eyaletlerin teker teker güçlerini, konumlarını. ben biraz araştırma yaptım, başlayalım.
bildiğiniz gibi bir ülkenin gsmh'si ne kadar yüksek ise, uluslararası arenada gücü o kadar fazla oluyor. bazı ülkeler görece düşük nüfuslarına rağmen yüksek gsmh'ya sahipler. işte ilk akla gelenler... hollanda örneğin. nüfusu 18 milyon olan hollanda'nın gsmh'si 880 milyar dolar. bu hasıla ile nüfusu kendisinden kat ve kat fazla olan türkiye, iran, tayland, nijerya, pakistan gibi ülkelerden daha fazla gsmh'si var.
bazı ülkeler de ciddi ekonomik büyüklüklerini kalitesiz ama çok fazla nüfuslarına borçlular. mesela hindistan, halkı fakirlikten kırılsa da bir şekilde bölgesinde güç sahibi. çünkü dünyanın 6. büyük ekonomisi.
yani demek istediğimi az çok anlamışsınızdır. ya kaliteli ekonomi, ya da çok yüksek nüfus olsun nedeni, g20 ülkeleri yani en büyük ekonomiye sahip olan en üstteki 20 ülke öyle ya da böyle ya dünya çapında ya da hiç olmazsa kendi bölgelerinde ya süpergüçler ya da önemli güçler. örnek türkiye. süper güç değil, çok önemli güç de değil ama kendi coğrafyasında önemli bir aktör.
bu g20 ülkelerinin önemli ülkeler olduğunu anladık sanırım. peki şimdi varsayalım ki abd aslında tek bir ülke değil ama onun yerine 50 tane bağımsız ülke olsaydı ne olurdu? (evet biliyorum, abd yerine en başından 50 tane bağımsız ülke olsaydı zaten bu ülkeler bugünkü durumunda, ekonomisinde olmazdı ama karşılaştırmanın hatrına bunu görmezden geliyorum şimdilik)
ilk önce dünyanın en büyük 20 ekonomisini yazalım
1 united states 20,807,269
2 china 14,860,775
3 japan 4,910,580
4 germany 3,780,553
5 united kingdom 2,638,296
6 india 2,592,583
7 france 2,551,451
8 italy 1,848,222
9 canada 1,600,264
10 south korea 1,586,786
11 russia 1,464,078
12 brazil 1,363,767
13 australia 1,334,688
14 spain 1,247,464
15 indonesia 1,088,768
16 mexico 1,040,372
17 netherlands 886,339
18 switzerland 707,868
19 saudi arabia 680,897
20 turkey 649,436
altta da abd yerine 50 tane bağımsız ülke olsaydı sıralama nasıl olurdu, onu görelim
(abd listeden çıkarıldı)
1 china 14,140,163
2 japan 5,154,475
3 germany 3,863,344
4 california (u.s.) 3,137,469
5 india 2,935,570
6 united kingdom 2,743,586
7 france 2,707,074
8 italy 1,988,636
9 texas (u.s.) 1,886,956
10 brazil 1,847,020
11 new york (u.s.) 1,731,910
12 canada 1,730,914
13 russia 1,637,892
14 south korea 1,629,532
15 spain 1,397,870
16 australia 1,376,255
17 mexico 1,274,175
18 indonesia 1,111,713
19 florida (u.s.) 1,093,350
20 netherlands 902,355
ilk 20 ülkenin 4 tanesi bu eyaletlerden oluşurdu (california, new york, texas ve florida).
ilk 30'da 10 tanesi (ek olarak illinois, pennsylvania, ohio, new jersey, georgia ve washington).
ilk 50'de 17 tanesi olurdu (ek olarak massachusetts, north carolina, virginia, michigan, maryland, colorado ve minnesota).
abd'nin ekonomik olarak en küçük eyaleti olan vermont ise dünya sıralamasında 148. sırada yer alırdı.
tabii ki de bu sadece ekonomik büyüklük. hindistan ne kadar dünyanın 6. en büyük ekonomisi olsa da bir refah ülkesi olmaktan dünyalar kadar uzak.
bu tür durumlardan kişi başına düşen gayri safi milli hasıla, bir ülkenin ne kadar gelişmiş olduğunu gösteren önemli bir bilgi. hepimiz hemfikiriz ki dünyanın kişi başı gsmh bakımından ilk 20 ülkesi dünyanın en yaşanabilir ülkeleri ( ilk 30, 40 hatta 50 ülke bile. bazılarının yönetimsel sıkıntıları, özgürlük problemleri olsa da. yani ilk 50 ülke içinde benim gördüğüm en yaşamak istemeyeceğim ülke suudi arabistan ve kuveyt olurdu ki kuveyt'te yaşadım, kötü bir yer değil, iyi de değil)
şimdi en yüksek ilk 20 kişi başı gsmh'si olan ülkelere bakalım
1 luxembourg 109,602
2 switzerland 81,867
3 ireland 79,669
4 norway 67,989
5 united states 63,051
6 singapore 58,484
7 denmark 58,439
8 iceland 57,189
9 qatar 52,751
10 australia 51,885
11 netherlands 51,290
12 sweden 50,339
13 austria 48,634
14 finland 48,461
15 germany 45,466
16 belgium 43,814
17 canada 42,080
18 san marino 41,683
19 israel 41,560
20 france 39,257
aşağıda da abd'yi çıkartıp, eyaletleri kattığımız ilk 20'ye bakalım
1 luxembourg (european union) 113,196
2 new york (united states) 90,043
3 massachusetts (united states) 86,942
4 switzerland 83,716
5 connecticut (united states) 81,055
6 california (united states) 80,563
7 washington (united states) 80,170
8 delaware (united states) 78,468
9 norway 77,975
10 ireland (european union) 77,771
11 alaska (united states) 76,220
12 north dakota (united states) 75,321
13 new jersey (united states) 73,451
14 maryland (united states) 71,838
15 illinois (united states) 71,727
16 qatar 69,687
17 hawaii (united states) 69,593
18 colorado (united states) 68,828
19 wyoming (united states) 68,757
20 minnesota (united states) 68,427
ilk 20'deki 15 ülke abd eyaleti (new york, massachussets, connecticut, california, washington, delaware, alaska, north dakota, new jersey, maryland, illinois, hawaii, colorado, wyoming, minnesota),
ilk 30'da 23 ülke (ek olarak nebraska, teksas, new hampshire, virginia, pennsylvania, iowa, south dakota, rhode island),
ilk 50'de 39 ülke (ek olarak oregon, ohio, wisconsin, kansas, utah, georgia, nevada, louisiana, north carolina, indiana, vermont, tenessee, michigan, missouri, oklahoma, florida),
50 eyalet içinde son sırada olan mississippi ise dünya sıralamasında 73. sırada olurdu.
yani kişi başına düşen gayri safi milli hasılaya göre, ilk 73 ülkenin 50 tanesi abd eyaletleri olmakta.
peki kişi başına düşen gsmh'ya göre abd'nin en fakir, en ekonomik olarak geri kalmış eyaleti olan, insanların abd'nin şırnak'ı diye dalga geçtiği mississippi'nin altında hangi ülkeler var?
petrol zengini, zenginlerin tatil mekanı, iki tane lamborgini kafa kafaya çarpıştığında yadırganmayan birleşik arap emirlikleri.
avrupa birliğinin almanya ve fransa'dan sonra en büyük üçüncü ülkesi italya ve dördüncü ülkesi ispanya.
doğunun endüstri devi, ekonomi tarihinin örnek ülkesi, asya kaplanı güney kore.
petrolün üstünde yüzen kuveyt ve suudi arabistan.
ve geri kalan yunanistan, portekiz, çekya, polonya gibi yaşanılacak ülkeler.
abd çok garip bir ülke gerçekten. mississippi gibi en geri kalmış, en cahil, en yobaz, en redneck eyaletinin gsmh'si 118 milyar dolar. nüfusları 3 milyon. 80 milyon nüfusu olan türkiye'nin ise toplam gsmh'si 740 milyar dolar.