HAYVANLAR 27 Nisan 2021
38,3b OKUNMA     623 PAYLAŞIM

860 Volt Elektrik Şoku Üretebilen Yılan Balıkları Bu Elektriği Nasıl Üretebiliyor?

Elektrikli yılan balıklarının (Electrophorus electricus), vücutlarından elektrik üretmeyi nasıl başardığını öğrenelim.
iStock

herkes süper kahramanlara, mutantlara ve onların süper güçlerine hayrandır, işte doğada bizim bildiğimiz manada süper kahramanlar bulunur. bunlardan birisi de; elektrikli yılan balığıdır.

adı üstünde bu arkadaşlar yaklaşık 860 volta kadar bir şok ve 1 amperlik ağır bir elektrik şoku üretebilmeleriyle ünlüdür. tipik olarak yaklaşık 2 m uzunluğa ve 20 kg ağırlığa kadar büyüyebilirler. uzun, silindirik bir gövdeye sahip olmaları nedeniyle insanlar onlara yılan balığı demiştir. ismine rağmen, yılan balığı değil, aslında bıçak balığı ailesindendir ve bu ailenin en büyük türüdür.

şimdi bu arkadaşların süper gücüne bir bakalım; bu arkadaşların kas dokuları farklılaşma geçirerek bir fenerin içindeki piller gibi dizilmişlerdir. art arda dizilen plaklar yaklaşık 5.000 ila 6.000 civarındadır. nasıl bir arabanın aküsü 12 volt enerji üretebiliyorsa bu plaklarda etkileştikleri zaman bir araba aküsünün 72 katı kadar şok edici güce üretirler.


bu farklılaşmış kas hücrelerine elektrosit denir. bu arkadaşların elektrik üretmek için kullandığı üç ayrı organı vardır. üç elektrik organına duyulan ihtiyaç, elektrik üretme kabiliyetinin çeşitli rollerini ayırmaktadır. ana ve avcı organları, bir av veya tehlike anında kullanılan yüksek voltaj üreticileridir. sachs'ın organı yalnızca düşük voltaj darbeleri üretme yeteneğine sahiptir, asıl amacı elektro iletişim ve navigasyondur ve canlı bu sayede avının yerini %100 bir şekilde belirlemiş olur. bu organlardaki özelleşmiş kas hücreleri genellikle düz veya çizgili kas dokularından daha büyüktür. sıradan kas hücreleri gibi kasılma mekanizmaları yoktur ve bir uyarı aldıklarında hareket etmezler. bu hücrelerin sahip olduğu şey bol miktarda iyon pompaları ve kanallardır. ayrıca standart kas dokularından on kat fazla sinaptik uyarıcı düğümlere sahiptirler.

elektrosit hücreleri nasıl elektrik üretir?

bu farklılaşmış hücreler içerisinde aktif bir şekilde çalışmakta olan sodyum-potasyum pompaları bulunmaktadır bunu bir damacananın su pompasına benzetebiliriz yani şöyle damacananın pompasına bastığımızda damacana içine hava pompalarız daha sonrasında içinde buluna su dışarı hareket eder. burada da hücre enerjisi sayesinde sodyum iyonları dışarı çıkartılır hücre içinde ise potasyum iyonlarının kalır. potasyumda iyonları + olmasına rağmen hücre içi negatif bir yükle yüklenir. dışarısı ise sodyum iyon fazlalığı nedeniyle pozitif bir hal alır. bu sayede hücre içi ve dışı arasında bir potansiyel fark oluşur. bu durumun stabil kalabilmesi için devre sanki paralel bağlanmış bir pil dizimi gibi çalışır.


çok küçük bir volt üretirler ve hazır halde beklerler. daha sonra beyinden gelen sinyaller sayesinde bir uyarı başlatılır ve bir anda bütün bu elektrositler seri bağlanmış bir pil gibi çalışmaya başlar ve en başta dediğim iyon pompaları devreye girerek bir tarafın artı bir tarafın eksi olması sağlanır.


sonrası ise bizim için ölümcül olmasa da, avlayacağı balık için ölümcül bir voltaj yükü salınıverir.

yılan balıkları nasıl elektrik üretir?