karbon 14 metodu, bilim adamı willard frank libby tarafından bulunmuş bir sistemdir. libby, bu buluşu ile 1960’da nobel ödülünü kazanmıştır.

karbon 14 sistemi ile yaş tayini yönteminin esası özetle şöyledir

uzaydan gelen kozmik tanecikler yukarı atmosferde bulunan karbondioksit gazı moleküllerinden bazılarıyla karşılaşıp bunlardaki radyoaktif olan ve olmayan karbon 12 atomlarını devamlı olarak bombalarlar. karbon 12 atomu, yapısına iki nötron alır ve radyoaktif özellikteki karbon 14 haline dönüşür. sonuncusu hemen bozulmaya başlayarak belli bir süre sonra azot 14 gazına dönüşür. 

bu arada karbon 14 ve karbon 12, önce karbondioksit yoluyla bitkiler, ardından da hayvanlar tarafından asimile edilip beslenme zincirine girer. herhangi bir bitki ve hayvan için karbon 14 atomunun dünya üstünde tabii olarak bulunan yaygın ve olağan karbondan farkı yoktur. canlı, her iki atomu da bünyesine alır ve bunların birbirlerine oranı aynıdır. bitki veya hayvan öldüğünde dışarıdan karbon alışı durur. o anda organizmada ölünceye kadar almış olduğu karbon 12 ve radyoaktif karbon 14 bulunmaktadır. organizmadaki karbon 12 miktarı sabit kalırken radyoaktif karbon 14 bozulmaya devam eder ve karbon 12’ye göre oranı azalır. 

yaş tayini için alınan örnekteki karbon 14 miktarını belirlemek için bir gram karbonda dakikadaki bozulma sayısını hesaplamak gerekir. karbonda 14’ün yarı ömrünün bozulması için 5700 yıl geçmesi gerektiğinden analiz edilen organizmanın ölüm tarihi buradan bulunur.

karbon 14 metodu yalnızca 50 bin yıl öncesine kadarki fosillerin tespitinde etkili sonuçlar verir. bundan daha eskileri için kalan karbon 14 oranı çok az olduğundan pek başarılı sonuç vermez. daha eski fosiller için potasyum argon metodu kullanılır. ama bu da 500 bin yıldan eski fosiller için düzgün sonuç verir. dolayısıyla 50 bin - 500 bin yıl arasında bi uçurum vardır, buna da dating gap denir. bu aralıkta artık electron spin resonance gibi yöntemler kullanılmaktadır.

Karbon 14 Metodu nasıl keşfedildi?

2. dünya savaşı yıllarında keşfedilen radyoaktif maddelerin, esas olarak yaş tayini için kullanılması, bu maddelerle ilgili araştırmaların ikinci ayağını oluşturur. 

willard libby, o yıllarda sabit ve sabit olmayan karbonların durumunu belirleyebilmek için, chicago oriental institute müdürü robert j. braidwood'a giderek, yazılı kaynaklardan yaşı kesin olarak bilinen ve radyoaktivitesi hesaplanabilecek bir örnek ister. braidwood, enstitüde bulunan mısır mumyalarından bir örnek verir ve bu ilk örnek üzerinde yapılan çalışmalar karbon 14'ün yarı yaşının 5700 yıl olduğunu ortaya koyar, ki bu yaş şu an farklıdır. üstelik son yapılan araştırmalar karbon yılının da sabit olmadığını ortaya koymuştur; yani karbon yaşıyla takvim yaşı eş zamanlı değildir. 

yine bu son yapılan çalışmalar ışında yeni kalibrasyon eğrileri çıkartılmıştır; ki bu eğriler de yapılan her yeni çalışmayla geliştirilmektedir. ilk zamanlarda karbon yaşı 8000 yıllarına kadar hesaplanırken, yeni geliştirilen yöntemlerle bu hesaplamalar 50 bin yılllarına kadar indirilebilmektedir..