olay 1941 eylül’ünde, nazilerin kiev’i işgali sırasında gerçekleşiyor. iki gün içinde 33.771 yahudi, kiev’in hemen dışındaki bir dere yatağı olan babi yar’da makineli tüfeklerle infaz ediliyor. karar, şehrin askeri valisi binbaşı kurt eberhard, güney ordu grubu polis komutanı friedrich jeckeln ve einsatzgruppe c’nin başındaki otto rasch tarafından alınıyor. infazı yapanlar ise einsatzgruppe’nin alt birimi sonderkommando 4a, onlara destek veren wehrmacht, ukrayna yardımcı polisi, sd ve asayiş polisi taburları.

29-30 eylül’deki bu iki günlük kıyımda 33 binden fazla yahudi öldürülüyor ama olay bununla bitmiyor. alman işgali boyunca babi yar’da toplamda 100 ila 150 bin arası insan katlediliyor. sadece yahudiler değil; sovyet savaş esirleri, romanlar, direnişçiler ve nazilerin “istenmeyen” gördüğü kim varsa. o dönem için holokost tarihindeki “tek seferdeki en büyük katliam” unvanını alıyor. daha sonra odessa katliamı (1941 ekim, 50.000’den fazla ölü) bu rekoru geçiyor.

sovyetler, öldürülen vatandaşları için ancak 1976’da resmi bir anıt dikiyor. yahudiler için ayrı bir anıt yapılması ise 1991’i buluyor. yani epey geç.

bu katliam edebiyata ve müziğe de yansıyor. yevgeni yevtuşenko’nun “babiy yar” şiiri ve şostakoviç’in 13. senfonisinin ilk bölümü bu faciaya ithaf edilmiş.

günümüze gelecek olursak: şubat 2022’de, rusya’nın ukrayna işgali sırasında kiev televizyon kulesi bombalanırken babi yar’daki anıtın da vurulduğu iddiası gündeme geldi ama olay yerine giden israilli gazeteciler kesin olarak doğrulayamadı.