2 hafta tam kapanmacılar, yeni covid-19 önlemleri ile birlikte yine türemiş görünüyor. konu üstüne düşünmeden, 2 hafta tam kapanırsak virüs kendi kendini imha edecek gibi cümleleri her köşede yazmayı, her mecrada aynı şeyi söylemeye devam ediyorlar. neden hiçbir ülke bunu yapmıyor/yapamıyor? sorusuna ise verecek yanıtları yok.

gelin bakalım bu 2 hafta kapanma işi nasıl oluyor/olmuyor?

- bir kere 784 bin km² 'ye dağılmış 82 milyon insanın güvenlik, lojistik, sağlık vs gibi ihtiyaçlarını karşılamak için minimum 2-3 milyon görevli/gönüllü bulup bunları eğitimden geçirmen lazım. ve bunların mobil olması gerektiği için bir o kadar bisiklet/motorsiklet/araba/kamyonet/kamyon/tır vs... coğrafya ve ihtiyaca göre ne gerekiyorsa artık. ve bu görevliler komple istisna kapsamında olacak.

- gıda üretimi, özellikle zincir gerektiren et, süt, tavuk, yumurta gibi temel gıdaların üretimini 2 hafta durdurmanın imkanı yok. bu tesisler çalışmaya devam edecek, dolayısıyla bunlar da istisna kapsamında olmak durumunda.

- biraz önce bahsettiğim sektörlerin toptan ve perakendesini yapan özel teşebbüslerin de kapsam dışında olması lazım zira bahsettiğim gibi bu bir zincir. üretici dahil kimsede 2 haftalık üretimi stoklayacak o kadar stok yok. bunların son kullanıcıya ulaşması gerekiyor ki üretim devam edebilsin ve üretici komple batmasın. dikkat edin burada patron kazansın/kazancından olmasın diye değil üretim zinciri bozulduğu için 2 hafta sonunda uzunca bir süre hiçbir şekilde bu ürünlere ulaşamamaktan bahsediyorum.

- gıda konusunda bir de işin tarım yönü var. hadi tahıl üretimini bir kenara bırakalım. büyük zarar olacağı aşikar ancak onu göze aldık diyelim. temel gıda olmadıkları halde özellikle yaş meyve/sebze işi ile uğraşanları komple yasak kapsamı dışında bırakman lazım ki 2 hafta kapandık kurtulduk derken ülkece 6 ay yada 1 sene bunlardan da mahrum kalmayalım. ve tabii bu sektöre hizmet eden lojistik, bakım, depolama sağlayanların da istisna kapsamında olması lazım.

- lojistik derken bu zaten başlı başına bir konu. çoğu insan dışardan 1 kamyon 1 de şoför gibi görüyor olayı ancak işin içinde tüm bu ağı yönlendiren kontrol eden operasyonundan tut, trafik denetimini yapandan, en basitinden kliması arızalanmış bir soğuk hava depolu aracın klima tamircisine kadar olan içinde milyonlarca çalışan olan bir sektör bu.

- 2 hafta kapanma kararını birçok insan "2 hafta izin" olarak algılayacağı için memlekete veya tatil yörelerine insanlar akın edecektir. yollar özellikle yasağa yakın gün ve saatlerde dolup taşacak viral bulaşım zirve yapacaktır. sadece tatil algısı da değil, hiç kimse yaşlı anası babasını 2 hafta boyu yalnız bırakmak istemez. ya bir şekilde onlarla yaşmaya yada onları kendine ulaştırmaya çalışacaktır insanlar. bu da büyük bir kaos ortamı oluşturur.

- günlük gıda ihtiyacını sağlayan catering, restoran, fırın vs'nin de yasak kapsamında dışında olup paket servislerine devam etmesi gerekiyor. bunlara bağlı yaşayan milyonlar var ülkede.

- ekonomik yapı düşündüğünde ve yevmiye usulü günlük/haftalık kazanıp harcayan milyonların olduğu göz önüne alındığında devletin mutlaka temel ihtiyaç paketleri hazırlaması gerekiyor. bebeğin mamaya, beze, biberona ihtiyacı var. ve bu ülkede bebeğin 2 haftalık mama, bez vs gibi ihtiyaçlarını yasak öncesinde stoklayamayacak milyonlar yaşıyor. günlük/haftalık kazananların yanına borç içinde yaşayıp cebinde nakitsiz ve birikimsiz yaşayanları da ekleyince, dev bir yardım paketi operasyonu yapılması lazım. ve bunu hane hane ayırarak yapamayacağın, fite fit tam 2 hafta yetecek şekilde ayarlayamayacağın için, bol bol ve tüm ülke sathında devasa bir organizasyon dağıtım ağı kurman lazım. milyarlarca dolar da harcanacak tabii ki. bu işi kötüye kullanacak ve art niyetle ihtiyacının fazlasına ulaşmak isteyecek ve bunların oluşturacağı adli kontroller ile uğraşacaklara girmiyorum bile. ürünlerin bedava ve devlet kanalından ulaşıyor olması nedeniyle, bazı devlet görevlileri bile bundan çıkar elde etme işine girecektir.

- ilaç işi başlı başına bir konu. herkes aynı anda ihtiyacı olacak 2 haftalık ilacı stoklamaya çalışacağı için burada büyük bir kaos yaşanacak yasak önce. çünkü kimse tam olarak 2 haftalık ihtiyacını değil imkanı olan herkes en az 1-2 aylık ihtiyacını almaya çalışacak ve bu nedenle birçok ilaçta stok sıkıntısı yaşanacak. özellikle ithal ilaçlar komple karaborsa olup fiyatlarının roketlenmesi söz konusu. bunu sadece lokal olarak en başta yazdığım gönüllü kamu görevlileri ile de halledemezsiniz. zira misal bir şizofreni hastası evinde ilaçsızlıktan krizden krize koşar ve ilacını hiçbir şekilde temin edemezken, diğer yanda başka bir şizofrenin evinde 3 aylık ilaç stoğu olacak. bu sadece tek örnek, onbinlerce kalem ilaç milyonlarca ihtiyaç sahibi var böyle.

- gümrük kapıları başlı başına problem. planlanan uçuşların bir kısmını iptal etseniz bile zaruriyet arz eden uçuşları komple iptal edemezseniz aylar öncesinden planlanmış. tabii yer hizmetleri de buna bağlı olarak devam edecek belli oranda. tek insan transferi değil, kargo işi büyük problem. az önce bahsettiğim gibi belli ürünlerin ham madde, ilaç, kimyasal gibi akışını kesemezsiniz. dolayısıyla bütün gümrük kapılarının ve kargo/lojistik/depolamasını sağlayanların ve onlara destek verenlerin de yasak dışında tutulması lazım 2 hafta boyunca.

- bazı büyük fabrika/üretim tesisi/hizmet sağlayan kuruluşlar gibi yerleri 2 hafta yasak gelmiş diye hop diye kapatıp gidemezsiniz. oraların minimum bakım ve tesisin güvenliğini sağlayan çalışanların da istisna olması lazım. bunların tespiti ve bu imtiyazların bir şekilde yasak öncesinde kare kod gibi sistemlerle dağıtılması da başlı başına bir operasyon.

- işin ekonomik yönünden o kadar anlamam. bu nedenle ekonomist bir arkadaşım ile görüştüm. piyasalar ve borsanın allak bullak olacağını, 2 hafta kapanmanın bedelini aylarca toparlayabilemeyeceğimizi anlattı. onun yalancısıyım.

- 2 hafta kapanmanın getireceği psikolojik problemlere de fazla girmiyorum, zira konuya o denli hakim değilim. ancak hemen hemen herkes bunun bir psikolojik savaş olacağını ve bazılarının bundan yara alacağını bilir.

- biraz önce ilaç konusunda değinmiştim ancak karaborsa ve stokçuluğun patlama yapacağı aşikar. belli ürünlerin yada hizmetlerin aksayacağı ve fiyatlarının roketleneceği aşikar. milyonlarca insan bunlara ulaşmakta zorluk çekecektir 2 haftalık yasak boyunca ve ardından gelen 1-2 aylık süreç içinde.ve normalde yeten eldeki para, yetmez hale gelecektir. bu nedenle bir kanun ile 2 haftalık çalışmama süresinin maaşta kesintiye yol açmamasını bir yasa ile bağlasanız, yani yarım ay çalışıp herkes tam maaş alsa bile para kimseye yetmeyecektir eskisi gibi.

- yasak öncesi... 1 ay evvelden duyursanız dahi 2 haftalık kapanmaya yaklaştıkça kaos ve şiddet tırmanacaktır ister istemez. hemen hemen her yerde kuyruklar, ağzına kadar dolu marketler viral bulaşımı zirve yaptıracaktır. normalde hiç muhatap olunmayan ancak 2 hafta kapanma yüzünden hem sosyalleşme hem de yardımlaşma adına komşular ile temas da kaçınılmaz. virüs bu şekilde de bulaşmaya devam edecektir tabii ki.

- evlerde şiddet, boşanma talepleri, ev kazaları zirve yapacaktır.

- medya ve ona destek veren sektörlerin de yasak kapsamı dışında olması gerekiyor bu arada.

- basit tamir işleri ile uğraşanların da faaliyete devam etmesi lazım. tesisatçı, elektrikçi gibi hayati önem taşıyan sektörleri istisna dışında bırakamazsınız 2 hafta boyunca.

- belediye hizmetlerinin çoğu devam etmek zorunda. atık toplama, atık sular, bakım-onarım işleri, vidanjör hizmetleri, sulama, yol bakım-onarım, yardım dağıtımı, yönetimsel ve operasyonel kadrolar vs kesintiye uğrayamaz.

- hapishane, bakım evi, sığınma evi, kimsesizler ocakları, huzur evi, akıl hastalıkları merkezleri de çalışmaya devam etmek durumunda kesintiye uğratamazsınız.

- sınır güvenliğine değinmiyorum. askerler zaten istisna.

- sağlık sektörü ve çalışanlarına da hiç girmiyorum bile onlar komple istisna tutulacak ve tüm hastaneler çalışmaya devam edecek elbette. eczaneleri nöbet sistemine geçirip oradaki bulaşımı belli oranda mümkün ve kolay ancak diş hekimleri, ecza depoları tam kapasite çalışmaya devam etmek zorunda.

- tüm saydığım sektör ve çalışanlara ek olarak, minimum 10-15 milyon insan çalışmaya devam etmek zorunda olduğu için belli oranda kurye ve taksilerin de hizmete devam etmesi gerekiyor. ve buna bağlı olarak belli oranda oto sanayiler.

bunlar sadece bir çırpıda ilk aklıma gelenler

emin olun burada değinilmemiş daha onlarca problem oluşacak ve o insanların da istisna tutulması gerekecektir. işte bu nedenle hiçbir devlet 2 hafta boyu kapanma kararı alamıyor.

virüs bulaşımını, hem minimumda hizmete devam etmesi gerekenler hem de komşuluk gibi durumlar yüzünden engelleyemediğiniz gibi tonlarca problem hem kapanma hem de kapanma sonunda sizi bekliyor olacaktır.

lütfen artık her muhabbetin içine "aslında 2 hafta tam kapanma olacak" zırvasını sokmayın.

Eski Sevgililere Sarılan Karantina Günlerinde Okunası Bilimsel Araştırmalar