1995'e Kadar Ortalarda Gözükmeyen MP3 Formatının Doğuşu, Yükselişi ve Düşüşü
selamlar, bugün teknoseyir youtube kanalında denk geldiğim ve 30. yaşını kutlayan mp3 ile alakalı bir şeyler paylaşmak istedim. gelin, hep birlikte nostaljik bir yolculuğa çıkalım ve o günleri keyifle yad edelim.
mp3 nedir ve nasıl doğdu?
mpeg-1 audio layer iii, ya da bilinen adıyla mp3, insan kulağının algılayamayacağı frekansları ve gereksiz ses verilerini ortadan kaldırarak dosya boyutunu yaklaşık 10 kat küçültebilen bir ses sıkıştırma teknolojisidir. almanya’daki fraunhofer enstitüsü tarafından geliştirilen bu teknoloji, 1989 senesinde patentlenmiş; 1992’de ise mpeg-1 standardına dahil edilmiştir. ilk yazılı mp3 kodlayıcısı olan l3enc, 1994 senesinde yayınlanmış; 1995’te ise “.mp3” dosya uzantısı resmi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
teknik altyapı ve ilk atılımlar
1994’te yayımlanan winplay3 adlı yazılım ile kullanıcılar gerçek zamanlı mp3 çalmaya başladı. bu yazılım, yalnızca birkaç floppy diske sığabiliyordu. bernhard grill’in geliştirdiği l3enc ise 112 kbps bit-rate ile sınırlıydı ve tam sürüm için lisans alanlar 320 kbps’ye kadar kodlayabiliyordu.
paylaşım çağının başlangıcı
winamp, 1997 senesinde yayımlanarak kullanıcı dostu arayüzüyle mp3 çalma kültürünü yaygınlaştırdı. winamp playlist özellikleri, skin’leri ve mp3 çalma desteği dönemin dijital müzik tecrübesini şekillendirdi.
1999’da napster kuruldu ve kısa sürede 80 milyon kullanıcıya ulaştı. mp3 dosyalarının paylaşımını kolaylaştırarak müzik sektörünü doğrudan etkiledi; 2001’de mahkeme kararıyla kapatıldı ancak dijital müziğin dönüşümünü başlattı.
cebe giren binler: mp3 çalarlar ve ipod
1998’de ilk taşınabilir mp3 çalarlar (rio ve mpman gibi) çıktığında, dijital müzik gerçek manada mobil hale geldi. apple’ın 2001’de tanıttığı ipod “1000 songs in your pocket” sloganıyla mp3 çalarların doruk noktası oldu. son senelerde ise fiziki medya yerini dijitale bıraktı.
streaming çağı ve mp3’ün emekliliği
2010’lu senelerle birlikte spotify ve apple music gibi platformlar mp3’ün yerini almaya başladı. fraunhofer, mp3 patent lisans programını 2017’de sonlandırarak formatı resmen emekli etti. her ne kadar streaming öne çıksa da mp3 hâlâ evrensel bir ses formatı olarak varlığını sürdürüyor.
kaynakça: thoughtco / time / washington post / gearnews / fraunhofer