1951'de Ölmesine Rağmen Hücreleri Hala Yaşayan Amerikalı: Henrietta Lacks
hela hücreleri, dünya çapında, kanser araştırması yapan birçok laboratuarda kültürlerde kullanılan özel hücrelerdir. kaynağı henrietta lacks isimli 31 yaşında baltimore'lu siyah bir kadındır. 1951'de bu kadıncağız servikal bölgeden (rahim ağzı) alınan örneklerle servikal kanser tanısı alıp akabinde yaklaşık 8 ay sonra ölmüştür.
daha sonra hernietta'nın doktoru, ondan -izin almadan- aldığı bu örneklerdeki hücrelere hela adını vermiş ve kültürde üretmeye devam edip kanser araştırmalarında kullanmış. bu hücreler o kadar iyi üretilmiş ki daha sonra dünyanın birçok yerindeki laboratuarlara araştırmalarında kullanmak için gönderilmiş. 70 yıldır rahmetlinin hücreleri dünyanın dört bir yerindeki labaratuvarlarda yaşamakta, yaşatılmakta.
aradan geçen yıllar sonucunda hela hücrelerinin insan genomuyla neredeyse hiçbir ortak yanı kalmamış. bilenler bilir, bu hücre hattı in vitro olarak ilk defa çoğaltılmış hücre hattıdır ve bu açıdan onkoloji araştırmalarında çığır açmıştır. ilginç bir şekilde, hela hücrelerinde insan papilloma virüsü (hpv) 18 dna'sı tespit edilmiş.
o dönemlerde araştırmacılar, kanser hücrelerini nasıl kültür edeceklerine dair dert yanarlarken, baştan hpv ile kontamine olmuş hücre hattı yardımlarına yetişmiş. görülen odur ki, hpv olmasaydı hela hücre hattı büyük ihtimalle laboratuvar ortamında çoğaltılamayacaktı. ama hpv ile kontamine olmuş bir hücre hattının da güvenirliği daha baştan şüpheli oluyor.
kendisi kontamine olmasının yanı sıra hela hücreleri, başka hücre hatlarını kontamine etme konusunda da belalı hücreler olmuş. bir virüs misali laboratuvar şartlarında su damlacıkları içinde yayılarak başka hücre hatlarını işgal etmiş, izlediği agresif büyüme politikasıyla ve yılların verdiği birikmiş mutasyonlar sayesinde avantajlara sahip olmuş. işgal ettiği hücre hatlarının da helak olmalarına sebep olmuş. öyle ki, farklı hücre hatlarından geldiği sanılan hücrelerde yapılan analizler sonucunda aslında hücrelerin hela hücresi olduğu ortaya çıkmıştır.
1974'te sovyetler'den amerika'ya yollanan insan orijinli ama virüsler tarafından kontamine olduğu düşünülen 5 hücre hattının tamamının hela hücresi orijinli olduğu tespit edilmiştir. tabii hücreler amerika'dan sovyetlere kendi başlarına gitmemişlerdir, böyle bir çıkarım yapılmasın. hela hücreleri kültür edildikten sonra dünya'da birçok laba götürülmüş ve üzerinde araştırmalar yapılmıştır. yine de bunun gibi birçok kontaminasyon vakası yaşanmış.
böyle bir durumun gerçekleşmesi maalesef zamanında yazılmış makalelerin de kalitesinin sorgulanmasına sebep oluyor. özellikle de sağlıklı olduğu düşünülen ama hela tarafından kontamine olmuş hücre hatlarından çıkan araştırma sonuçlarının, doğruluğu tartışılır oluyor ve bunlara geri dönüp tekrar incelemek gerekiyor.
kaynak:
lucey, brendan p, et al. “henrietta lacks, hela cells, and cell culture contamination.” archives of pathology & laboratory medicine, u.s. national library of medicine, sept. 2009, www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19722756/.