oscar'ın tarihi

1927'de kurulan abd sahne sanatları ve bilimleri akademisi sinema sektörünün gelişmesi amacıyla 1929 yılından itibaren oscar ödüllerini vermeye başlıyor. akademi ödülü, altın ödül, demir adam, üstün başarı ödülü ve oscar gibi farklı yerlerde farklı adlarla adlandırılan bu ödül en yaygın olarak oscar ödülü adıyla biliniyor. törenin yapıldığı yer ise kodak tiyatrosu. kodak'ın iflas etmesiyle yeni adı dolby tiyatrosu. hey gidi kodak.

oscar ödülleri tarihinde üç kere erteleniyor. ilki 1938 yılında yaşanan sel felaketi nedeniyle 1 hafta, 1968'de martin luther king'e saygı ve 1981'de ronald reagan'a suikast girişimi nedeniyle 1 günlüğüne erteleniyor. ama tarihinde hiç iptal edilmiyor. show must go on. hatta 1943'de askerlerin töreni dinleyebilmesi için ilk radyo yayını yapıyorlar.

oscar adaylığı

bir filmin oscar'a aday olabilmesi için belirli şartları var. -kısa film kategorisi hariç- 40 dakikadan daha uzun olmalı. los angeles'ta ücretli bir sinema salonunda gösterime girmesi ve gösterimde de en az 1 hafta kalması gerekiyor. yabancı film kategorisi için de her ülke kendi seçtiği filmini akademi'ye gönderiyor. bu seneki netflix'in roma filmi tartışmalarından sonra belki de sonraki yıllarda bu şartları biraz gevşetebilirler. belki de steven spielberg baskısıyla daha katı hale de getirebilirler gerçi.

oscar adayları seçimi

akademide kendi kariyerinde başarılı olan oyuncu, yönetmen, senarist gibi sinema alanında çalışmış kişiler bulunuyor. bu kişiler önce oscar adaylarını belirleme ardından da bu adayları seçme gibi iki basamaklı bir sistem sonunda oscar ödüllerini veriyorlar.

ilk olarak her kategori için o alanda çalışan kişiler 5 aday belirliyor. örneğin senaristler bir araya gelip 5 senaryo belirliyor, oyuncular bir araya gelip 5 oyuncu belirliyor gibi. en iyi film dalında ise herkes oy verebiliyor. en iyi filmde genelde 10 aday seçiliyor ama bazı törenlerde bu 8 ya da 9 da olabiliyor. çünkü bir film, en iyi film kategorisine aday olabilmek için belli bir oy sayısını geçmek zorunda. o sınırı geçen 4 film olsa bile o 4 filmi aday gösteriyorlar. bu sayı da en fazla 10 olabiliyor.

adaylar belirlendikten sonra kazananların belirlenmesi için akademi üyelerinin tamamı tüm adaylar için oy kullanıyor. her biri kendi birincisini belirliyor. en iyi film kategorisinde ise aday olan tüm filmleri kendi beğenilerine göre bir sıralamaya koyuyorlar. 1 puandan en yüksek puana doğru sıralamaları isteniyor ve bunun sonunda en yüksek puanı alan film en iyi film oscar'ını kazanıyor.

oscar kategorileri

her kategoriyi tabii ki açıklamaya gerek yok, ama birkaç tanesiyle ilgili bir şeyler söylemek istiyorum.

* yardımcı oyuncu: kadın ve erkek olmak üzere iki farklı kategoride verilen bu ödülün ingilizcesi olan supporting role, bu ödülün mantığını daha iyi açıklıyor sanırım. ama bu kategoride açıkçası akademinin o yılın adaylarına göre farklı tavır takındıklarını düşünüyorum. bazen bir filmin iki tane başrol oyuncusu olabiliyor. kelimenin tdk anlamına takılmadan düşünmekte fayda var. işte böyle durumlarda başrollerden bir tanesini yardımcı rol olarak gösterebiliyorlar. örneğin 2008 yılında iki müthiş film vizyona girdi. no country for old men ve there will be blood. there will be blood'da daniel day-lewis o kadar müthiş oynadı ki oscar'ı kazanacağı kesindi. belki de o yüzden no country for old man'deki javier bardem'i en iyi yabancı erkek ödülüne aday gösterdiler. verdiler de. haksızlık etmemek için belki, bilemiyorum. hatta 2013'de yine daniel day-lewis en iyi erkek oyuncu oscar'ını kazanırken django'daki king schultz karakteriyle christoph waltz en iyi yardımcı erkek oyuncu ödülünü kazandı.

* yabancı dilde en iyi film: her ülke o yılın en iyi filmi olduğuna karar verdikleri filmi ingilizce altyazılı bir şekilde akademiye gönderiyorlar. gönderilen onlarca filmden aday adaylık ve adaylık listelerine doğru azala azala ilerliyorlar. buradaki önemli koşul ingilizce dışındaki bir dilde olması. ingilizler ne yapsın?

türkiye'nin son 5 yılda gönderdiği filmler: ahlat ağacı, ayla, kalandar soğuğu sivas ve kış uykusu. bunların içindeki oscar'a en uygun aday ayla filmiydi. en iyisi demiyorum. içlerindeki en kötüsü ama oscar'a da en uygunu oydu. türk filmleri altın palmiye, altın ayı... vs kazanır da oscar biraz zor gibi. kimi oscar'a ağır kaçıyor kimi basit. oscar mantığına en yakın olan ayla bile oscar'a göre fazla melankolik, fazla arabesk hatta gereksiz gösterişli.

yıllar önce sinematek'in bir film gösterisine gitmiştim. oradaki bir sinemacı türkiye'deki ekipmanın yetersiz olduğunu ve aksiyon filmi çekmek istediğinde bir helikopterden yere atlayan adamın vurulma sahnesinin çekilemediğini söylemişti. asdfgh. bunun basitlik olduğunu söylediğimde de beni vizyonsuzlukla suçlamıştı aramızda da ufak bir tartışma oldu sonra. türkiye iyi kamera, iyi ekipman, yüklü bir sermaye ile oscar kazanabileceğini düşünüyor. ayla da bu düşüncenin yansıması olan bir filmdi. tabii ki adaylığa bile yükselemedi.

* sinematografi: yani en iyi görüntü yönetmeni. bu ödülü almış filmlerin güzel bir videosu var:

* en iyi popüler film: 2018 yılından itibaren bu ödül verilmeye başlanacaktı. oscar törenlerinin eskisi kadar izlenmemesi sebebiyle böyle bir ödül verilmesi kararlaştırılmıştı. şimdilik iptal edilmesinin sebebini ise çabuk alınan bir karar olduğunu ve daha önce vizyona giren filmler için sıkıntı yaşatacağını söylediler. ama tabii ki asıl neden böyle bir ödülün verilmesinin gerekliliği üzerine yaşanan tartışmalar.

oscar heykelciği

bir film makarasının üzerinde haçlı askerlerinin kullandığı kılıcı tutan bir şövalye figürünün bulunduğu heykelcik metro goldwyn mayer'in sanat direktörü tarafından tasarlandı. 3 kilogramdan biraz daha fazla bu heykel erimiş metalin kalıplara dökülüp, bir süre soğuması beklendikten sonra sırasıyla bakır, nikel, gümüş ve altın kaplandıktan sonra kaidelerine sabitlenip oscar töreni için hazır hale getiriliyor.

ödülün satışını engellemek için ödül sahibinin ya da mirasçılarının ödül satmak istemeleri durumunda ilk olarak akademiye sunmaları gerekiyor. akademi de 1 dolara alıyor. yani ödülü satmak yasak değil fakat gereksiz. ama tabii ki illegal yollardan da satılabilir. örneğin orson wells'in kızı, babasının oscar ödülünü 2011'de yaklaşın 800 bin dolara satmıştı.

rekorlar ve ilkler

* ilk olarak korku filmlerinden söz etmek istiyorum. en iyi film kategorisine şimdiye kadar 6 tane film aday olabildi. şeytan (1974), jaws (1976), kuzuların sessizliği (1991), altıncı his (2000), siyah kuğu (2011) ve kapan (2017). içlerinden sadece kuzuların sessizliği en iyi film ödülünü alabildi.

* en iyi film, yönetmen, senaryo, kadın oyuncu ve erkek oyuncu ödüllerinin hepsini birden alan filmler için söylenen ve big five olarak adlandrılan üç film var. it happened one night, one flew over the cuckoo’s nest ve the silence of the lambs

* en iyi film dalında oscar'a aday olan ilk animasyon filmi beauty and the beast. ardından up ve toy story 3 de gösteriliyor ama hiçbiri ödülü kazanamıyor.

* all about eve ve titanic her ikisi de 14 dalda aday gösteriliyor. all about eve 6'sını titanic ise 11'ini kazanıyor.

* katharine hepburn 4 oscarla en fazla oscar kazanan oyuncu. meryl streep ise 14 kere aday gösterilirken 3'ünü kazandı. en genç kazanan aktör 10 yaşındaki tatum o’neal, en yaşlısı ise 74 yaşında oscar kazanan clint eastwood. öldükten sonra oscar kazanan kişi ise canım heath ledger. aslında james dean de aday gösteriliyor fakat kazanmıyor.

* charlie chaplin'in 1952'de çekilen sahne ışıkları filmi 1973 yılında los angeles'da gösterime girdiği için o yıl en iyi müzik ödülünü alabiliyor.

son olarak skandallar

* birincisi tabii ki yanlış anons skandalı. hala gülüyorum. moonlight'ın kazandığı best picture ödülünü la la land'e vereceklerdi neredeyse.

* lupita nyong'o'nun 2015'te oscar'da giydiği elbise otel odasından çalındı.

* 2003'de en iyi erkek oyuncu ödülünü kazanan adrien brody'nin ödülü veren halle berry'yi dudağından öpmesi.

* leonardo dicaprio 2016'da beş kez aday olduktan sonra ilk defa kazandığı oscar ödülünü oscar sonrası kutlama için gittiği yerde unuttu. bayılıyorum bu adama.

"Ayla" Neden Yabancı Film Dalında Oscar'a Aday Olamadı?