104 Yıl Önce Bugün Açılan TBMM'ye Dair Duymamış Olabileceğiniz Bilgiler
Kısa kısa bazı bilgiler
* 100 sene önce bugün, heyet-i temsiliye namına mustafa kemal'in daveti ile bir cuma günü hacı bayram camiinde kılınan cuma namazından sonra, kurbanlar kesilerek, dualar edilerek, peygamber sancağı getirilerek, sakal-ı şerif getirilerek açıldı.
* bina, ittihat ve terakki'nin binası idi. çatısı su alıyordu. kiremitlerin bir kısmı bir okuldan tedarik edildi. diğer kısımlarını ise vehbi koç, parası ile halktan satın aldı. kendisi aynı zamanda meclisin zabıt katibi idi. birçok kararın zapta geçirilmesini sağladı.
* 127 milletvekili vardı. milletvekillerinin oturacağı sıralar da okuldan getirildi. içme suyu ihtiyacı için küplere su dolduruldu. üzerine konan maşrapa ile su içmeleri sağlandı.
* meclis zabıtları bakkal defterlerine kaydedildi. bulunamazsa daha kötü defterlere hatta kese kağıdına kayıt yapıldığı bile oldu. aydınlatma için mum ve gaz yağı kullanıldı. çünkü binada elektrik yoktu.
* ilk geçici başkanı, en yaşlı üye sıfatı ile mehmet şerif bey oldu.
* mecliste çıkan ilk kanun, hayvan vergilerinin artırılması ile ilgili idi. 24 nisan günü kabul edildi. ikinci çıkan kanun ise vatana ihanet üzerineydi.
* gelen vekiller için kalacak yer yoktu. öğretmenevlerinde 25 kişilik koğuş şeklinde kaldılar. yer yataklarını birleştirip yatan, battaniye ile açık havada uyuyanlar bile vardı. yemek için parayı kendileri topladı. topladıkları paraya göre tabldot usulü yemek ayarladılar.
* mecliste 400'e yakın vekil vardı. bunların hepsi aynı fikirde de değildi. çok şiddetli tartışmalar yaşanıyordu. vekillerin bir kısmı milli mücadele derken, bir kısmı da tekrar saltanat diyordu.
* ilk meclis binası 23 nisan 1920-18 nisan 1924 tarihleri arasında kullanıldı. kurtuluş savaşı müzesi olarak hizmet vermekte.
ulusal egemenlik ve çocuk bayramımız kutlu olsun.
İlk meclis nasıl bir yerdi?
23 nisan 1920'de toplanan ilk meclis hem yeni yapılan seçimlerle meclise giren tbmm üyelerini, hem de istanbul ve malta'dan kaçıp ankara'ya ulaşabilen meclis-i mebusan üyelerini bünyesine kabul etmekteydi. meclis-i mebusan'dan gelenleri de kabul etmesinin sebebi henüz yeni kurulmuş bir meclis olması ve meclis-i mebusan'ın temsil ettiği topluluğu ve anayasal düzeni temsil etmekte olma iddiasıydı. ancak meclise devamlı yeni üyelerin katılması sebebiyle mecliste önemli kararlar almak için gereken toplantı yeter sayısının bir türlü belirlenememesi problemi oluştu, bu da meclis'in meşruiyeti iyice sağlamlaştıktan sonra genel kurul için bir toplantı yeter sayısı konulmasına (nisab-ı müzakere kanunu) sebep oldu. toplantı yeter sayısı belirlendikten sonra gelen meclis-i mebusan üyeleri meclise kabul edilmediler. ayrıca kanun bu meclisin olağanüstü bir meclis olduğu ve savaş durumu bitip barış anlaşması imzalanmadan yeni seçimler yapılmayacağı, meclisin durumunu barışa kadar muhafaza edeceğiydi anlamına da geliyordu.
“büyük millet meclisi, hilafet ve saltanatın, vatan ve milletin kurtarılması ve milletin bağımsızlığının sağlanmasından ibaret olan gayesine ulaşıncaya kadar aşağıdaki şartlar çerçevesinde aralıksız toplanır.”
ilk meclis çok sesli bir ortamdı, eski ittihatçılar, meşrutiyeti geri getirmek isteyenler ve mustafa kemal'in başını çektiği cumhuriyet yanlıları gibi pek çok grup vardı. ancak sakarya meydan muharebesi kazanıldıktan sonra mustafa kemal arkasına büyük bir halk desteği aldı ve elini güçlendirdi; uzun zamandır aklında olan cumhuriyeti ilan etme düşüncesini gerçekleştirmek için yeni bir seçim yapılmasına karar verdi ve elindeki meşru güçten yararlanarak ilk meclisin aldığı barışa kadar seçim yapılmaması kararını bozdu. pek çok farklı görüşten vekilin toplandığı eski meclise nazaran yeni meclis'te mustafa kemal'in ekibinden olmayan sadece iki kişi vardı, biri gümüşhane'nin önemli ailelerinden ismini hatırlayamadığım bir vekildi, diğeri ise m. kemal'in muhafazakar düşünce yapısı nedeniyle pek sevmediği ve izmir'in yanmasında pay sahibi olduğu düşünülen nurettin paşa idi. kurtuluş savaşı süreci ilk meclis ile tamamlandı, cumhuriyet'i ilan edecek olan meclis ise bu ikinci meclisti.
Bonus: Atatürk'ün, meclisin açılacağını bildiren telgrafı
23 nisan 1920'deki açılışından iki gün önce, ankara'da millî meclisin açılacağını bütün ülkeye bildirmek maksadıyla kolordulara, tümen komutanlıklarına, bütün valilik ve belediye resiliklerine, bağımsız sancaklara ve müdafaa-i hukuk merkez heyetlerine, atatürk tarafından gönderilen telgraf şöyledir:
(nutuk'tan)
- allah'ın lütfuyla nisan'ın 23'üncü cuma günü, cuma namazından sonra ankara'da büyük millet meclisi açılacaktır. vatanın istiklâli, yüce hilafet ve saltanat makamının kurtarılması gibi en önemli ve hayati vazifeleri yapacak olan büyük millet meclisi'nin açılış günü cuma'ya rastlamakla, o günün kutsallığından yararlanılacak ve bütün sayın milletvekilleriyle hacı bayram veli cami-i şerifi'nde cuma namazı kılınarak kur'an'ın ve namazın nurlarından da feyz alınacaktır. namazdan sonra sakal-ı şerif ve sancak-ı şerif alınarak meclis'in toplanacağı yere gidilecektir. meclis'e girmeden önce bir dua okunarak kurbanlar kesilecektir. bu merasimde cami-i şerif'ten başlayarak meclis binasına kadar kolordu komutanlığı'nca askeri birliklerle özel tören düzeni alınacaktır.
- açılış gününün kutsallığını belirtmek için bugünden başlayarak vilayet merkezinde vali beyefendi'nin düzenleyeceği şekilde hatim indirilmeye ve buhâri-i şerif okunmaya başlanacak ve hatm-i şerif'in son kısımları uğur getirsin diye cuma günü namazdan sonra meclis'in toplanacağı yerin önünde tamamlanacaktır.
- kutsal ve yaralı vatanımızın her köşesinde bugünden itibaren aynı şekilde hatm-i şerifler indirilmesine ve buhari-i şerif okunmasına başlanarak cuma günü ezandan önce minarelerde salâ verilecek, hutbe okunurken halifemiz, padişahımız, efendimiz hazretlerinin mübarek adları anılırken, padişah efendimizin yüce varlıklarının şanlı ülkesinin ve bütün tebaasının bir an önce kurtulmaları ve saadete kavuşmaları için ayrıca dua okunacak ve cuma namazının kılınmasından sonra da hatim tamamlanarak yüce hilafet ve saltanat makamı ile bütün vatan topraklarının kurtuluşu için girişilen millî mücâdele'nin önemini ve kutsallığını, milletin her bir ferdinin kendi vekillerinden meydana gelmiş olan bu büyük millet meclisi'nin vereceği vatanî görevleri yapmaya mecbur olduğunu anlatan vaazlar verilecektir. daha sonra halife ve padişahımızın din ve devletimizin vatan ve milletimizin kurtuluşu, selâmeti ve istiklâli için dua edilecektir. bu dinî ve vatani merasim yapıldıktan ve camilerden çıkıldıktan sonra, osmanlı vilayetlerinin her tarafından hükümet konağına gelinerek meclis'in açılmasından dolayı resmi tebrikler yapılacaktır. her hafta cuma namazından önce uygun şekilde mevlîd-i şerif okunacaktır.
- bu bildirinin hemen yayınlanarak her tarafa ulaştırılabilmesi için her araca başvurulacak, hızla en uzak köylere, en küçük askerî birliklere, memleketin bütün teşkilat ve kuruluşlarına ulaştırılması sağlanacaktır. ayrıca büyük levhalar hâlinde her tarafa asılacak ve mümkün olan yerlerde bastırılıp çoğaltılarak parasız dağıtılacaktır.
- yüce allah'tan tam bir başarıya ulaşmamız niyaz olunur.
heyet-i temsîliye adına mustafa kemal