9 Yıl Borsa, 5 Yıl Kripto Deneyimi Olan Birinden Bitcoin Alacaklara Uyarılar
bitcoin'in fiyat tekrar yükselişe geçtiği için tekrar ilgi oluşacak ve yeni yatırımcılar gelecektir. bu yüzden tekrar ilgi gösterenlerin ya da yeni yatırım yapacak olanların herkesin yaptığı hataları yapmaması için kripto para piyasalarında işlem yapacak olanlara tavsiye vereyim dedim. herkesin benzer hataları yaptığı ve ilk denemelerde hep başarısız olduğu, kazanmanın en büyük sırrının yatırım psikolojisi olduğu bir mecra bu. ben de 9 yıl borsa, 5 yıl kripto deneyimi olan biri olarak yazmak istedim.
birçok kişinin hayatını değiştiren, birçok kişiyi de bu cazibesiyle etkileyip daha sonra bilgisizce içine girenleri pişman eden bir dünya bu kripto para dünyası. bu piyasada başarılı olmak sanıldığından daha zor ancak şu da bir gerçek ki dünyanın geri kalanına nazaran başarının mükemmel derecede ödüllendirildiği bir yer.
dünyanın tüm sektörlerinde kendini geliştiren, çok çalışan, hem bilgisiyle hem karakteriyle örnek gösterilen insanların nasıl harcandığını, asla hak ettiklerini kazanamadıklarını çok gördüm. ama kripto dünyası kendini geliştirene, kurallarına uyana ve ne yaptığını bilene gerçekten yeni bir hayatın kapısını açabiliyor.
klasik borsadan farklı olarak 7/24 işlem görmesi, sürekli bir devinim içinde olması, piyasa işleyişinde yatırımcıları da kendi mekanizmasına farklı rollerde (mining, farming, referans vs.) sürekli entegre etmesi yüzünden insanın hayatına sirayet eden bir dünya. o yüzden burada başarılı olmak için bir kurallar bütünü oluşturmak lazım.
ben kendi tecrübeme göre bu dünyada başarılı olabilmek için iç içe girmiş 5 ilkeyi aynı anda taviz vermeden uygulamak gerektiğine inanıyorum ve anlattığım her başlıkta, yaptığınız hatalarla kendinizi bulacağınızdan eminim.
1. kendini tanı
arkadaşlar başarılı bir kripto para yatırımcısı olmak için öncelikle bu piyasadan beklentinizi, yaşam tarzınızı, trade yapmanın sizin hayatınızda ne kadar yer kaplayacağını, özel hayatınız ve iş hayatınızla uyumunu tespit etmeli ve son olarak ağzınız yanmadan önce piyasanın gerçeklerini kabul etmelisiniz. bunlar arasında bir uyumsuzluk varsa ya da karakterinizin zaaf olan noktalarıyla uyuşmayan yerler varsa en az bir iki kere rekt olacağınızı (yani tüm bakiyenizi kaybedeceğinizi) bilin.
öncelikle trade yapmak sizin asıl işiniz mi olacak, hayatınız artık kripto piyasası üstüne kurulu mu olacak? yoksa bu sizin için sadece bir ek iş ve yatırım mı? pek çok kişi doğal olarak 2. seçenekte. ancak para kazanma hırsından gözü dönenler daha başlangıçta 1. seçeneğe göre işlem yapmaya başlıyor.
trade yapmanın sizin için ek iş ve yatırım anlamını taşıdığını kabul etmeniz çok önemli. böylece asla gün boyu grafik başında duran, her gün birçok defa işleme girip çıkan biri olmamanız gerektiğinin farkına varın. bu şekilde yaparsanız hem özel hayatınızı hem iş hayatınızı etkilersiniz, öte yandan trade işinde de işler kötüye gittiğinde (ki bu şekilde aralıksız işlem yapan herkes rekt olmaya mecburdur) hem trade’de kaybetmiş, hem de iş ve özel hayatınıza zarar vermiş olacaksınız.
bu noktada bunun, sizin için bir ek gelir olduğunu kabul etmeli, bir anda zengin olma hayallerinden çıkmalı, zamana yayılmış bir plan içinde yavaş yavaş ve mümkün olduğunca az riskli bir şekilde para kazanmaya odaklamalısınız. kaynağı belirsiz yerlerden duyulup da aklınızda oluşan o "1 ayda parasını 10 katına çıkardı" söylentilerindeki kişi olma hayallerinden vazgeçin yoksa hayatınız kabusa döner...
2. disiplin ve sabır
disiplin ve sabır bir biriyle iç içe olan iki etmendir. biri olmazsa diğeri de olamaz, o yüzden ben ikisine tek başlıkta değinmek istedim. disiplin, kulağa en sıkıcı gelen ama hayatın her noktasında en çok başarıya sebep olan etmendir. nasıl bir vücut geliştirme sporcusu uyku saatine, aldığı kalorilere, antrenman süresine ve setlerine hep dikkat ediyor ve bu disiplini bozmuyorsa yatırımda da aynı böyledir. evet belki sıkıcı, belki acı veriyor ama faydasını uzun zaman sonra benzersiz bir şekilde göreceksiniz.
yatırım bir eğlence ve hobi değildir aksine kurallar bütünü olan bir iştir. bu bir iş ve iş hayatında eğlence ve hobi yoktur. evet, kazanmak zevkli bir şey. ilk başlarda kazandığınız zamanlarda bu size zevk verecek. bu noktada bu zevkin bağımlısı olursanız işi kumara dönüştürür ve uzun vadede kaybedersiniz. ben 14 yıldır casino sektöründe çalışan birisiyim ve uzun süredir yöneticiyim. kumarda kaybetmenin en büyük sebebi oyun süresinin uzunluğudur. ne kadar çok uzun süre oyun içinde olup işlem yaparsanız o kadar çok kaybedersiniz.
bu yüzden kripto piyasasında bu yaptığınızın bir iş olduğunu kabul edip, kurallarıyla yapmaya çalışmalısınız. "her an işlemde olayım, adrenalin hissedeyim" mantığında olmamalısınız. çok bekleyip az işlem yapmalısınız. ve hem tecrübeliler tarafından verilen genel kuralları, hem de kendi hatalarınızdan çıkardığınız derslerin kurallarını harfiyen uygulamaya çalışmalısınız.
tekrar ediyorum, bu bir iştir. iş yerinizde yukarıdan dayatılan kuralları duygularınızı karıştırmadan nasıl yapmak zorundaysanız, burada da öyle. dünyanın her işinde kurallardan çıkmak ve işe duyguları karıştırmak işi bozmanıza ve bir süre sonra işinizden olmanıza sebep olur.
başarılı olmak istiyorsanız kurallarınıza disiplinli bir şekilde uymanız gerekir. aksi takdirde başarısız olursunuz. kurallardan uzaklaşmaya başladığınız anda (örneğin bir önceki işlemde kazandınız diye işlem yaptığınız miktarı 2 katına çıkarmak, stop olmanıza rağmen devam etmek, alış yapmak için desteğe gelmesini beklememek, satış yapmak için dirence gelmesini beklememek, yada rr oranı 2’den aşağı olan bir işleme girmek) ya her zamankinden daha fazlasını kaybedersiniz ya da beklentinizden fazlasını kazanırsınız. böylece sonraki işlemlerde kontrolsüzlüğünüz artar ve ilk kaybınızda psikolojinizi yıpratacak bir sorunla karşı karşıya kalırsınız. bir kez olsun psikolojinizi bozmak, “bakiyemi aynı yere getirmeliyim” ile başlayan ve bakiyenizi eriten hatalar silsilesini getirir.
1 lafım var. toprak bile 12 ay aralıksız mahsül vermiyor. insanların doğa anadan daha cömert olduğunu düşünüyor olamazsınız. o halde sürekli borsadan kazanç gelmesini beklemeyin. bazen haftalarca vermez, bazen bir anda verir. sadece sabırla şartların olgunlaşmasını beklemelisiniz. bakiyenize günlük değil daha uzun vadelerde bakmalısınız.
ayrıca bir işlem açtığınızda gün boyunca 5 dakikalık grafikleri izlemenin faydası yok zararı var. grafikler sizi strese sokar. 5 dakikalık hareketler sizi içine çeker ve kararlarınızda 5 dakikalık hareketler etkili olmaya başlar ve işlemlerinizi etkiler. unutmayın küçük hedefler peşinde olanlar büyük hedefleri asla yakalayamaz. bir trade’e girdikten sonra grafikleri günde birkaç kez kontrol edin, alarm kullanın ve hayatınıza, işinize, arkadaşlarınıza, maçlara, flörtlerinize bakın.
alım noktanız ile satım noktanız arasında fiyat binlerce dalga çizebilir. siz sonuca bakın, eğer ki o dalgalara bakarsanız dalgalarda boğulursunuz.
tek bir trade sonucunda gelen para sizi zengin etmez, sizi fakir de etmez. daha doğrusu etmemeli! eğer ki 1 işlem sonucu kazanma ihtimaliniz olan para sizin maddi durumunuzu etkiliyorsa zaten o işlem en baştan yanlıştır, riski yüksekti.
yatırım işinde de para kazanmak uzun vadede 10 tane yapıp bunların 4-5 tanesinde kazanmakla oluşur.
yani bunun bir maraton, uzun vadeli bir iş olduğunu bilin. o yüzden her gün bir trade için uykusuz kalıp, sosyal hayatınızı ve iş hayatınızı ihmal etmeyin. bunun sonu gelmez.
belki evet tek seferde büyük bir kazanç sağlayabilirsiniz. çok volatil bir işleme çok büyük para yatırıp başarılı olma ihtimalinde muazzam para kazanabilirsiniz. aynısı rulette, pokerde, sayısal lotoda, iddaa’da da var. orada da yapabilirsiniz. ama siz borsadasınız ve adı üstünde bu bir “yatırım”. borsayla kumar arasındaki farkın zihin kontrolü olduğunun ve şans etmeninin daha az etkisi olması gerektiğinin bilincinde olun ve düşünerek hesaplanmamış hiç bir işleme girmeyin.
3. duygusallaşmamak
trade işlemlerinizden duygusal olarak yıpranmamanız çok önemli. yukarıda da çok bahsettim. bu işi getirdiğiniz noktada uykusuz kalıyorsunuz, yüksek meblağlar sizi heyecanlara, streslere sürüklüyorsa, 2-3 işlem ile zararı çıkarmaya ya da kâra geçmeye çalışıyorsanız, sosyal hayatınızı iş hayatınızı ihmal etmeye başlamışsanız bir bataklığa düşmüşsünüzdür. ve eninde sonunda tüm paranızı kaybedeceksinizdir. her yeni işlemde , eski hatalı işlemin etkisiyle yine hatalı karar vereceksinizdir.
piyasa çoğu dönemde bir verir bir alır. grafikler testere gibidir. hem longlar hem shortlar sürekli patlar. böyle dönemler cambazların dönemleridir. çok az kişi para kazanabilir. bu noktada duygularınıza hakim olamayıp her an işlemde olmak zorunda hissedip gereksiz işlemlere girerseniz çok yıpranırsınız.
başka bir duygusallaşma ise; boğa tabir edilen dönemlerde de piyasa delicesine verir, herkes kazanır. başkalarının sizden daha çok kazandığını gördükçe hırslanıp kıskanırsanız, siz de o kadar para kazanmak isterseniz limitlerinizi aşabilir, destekten uzaklarda işleme girebilir zarar görebilirsiniz. en kötüsü de bu agresiflik yüzünden piyasanın terse döndüğü ilk hafta her şeyinizi bir günde geri veririsiniz.
4. portföy yönetimi
- her işlem için kaç dolarlık pozisyon açacağınızı (ünitenizi) en baştan belirleyin. bu kuralı netleştirin ve sadece yıldan yıla ya da 6 aydan 6 aya bakiye limitlerinizi değiştirin.
- kâr/zarar durumunuza aylık bakın. günlük haftalık bakmanız çok büyük bir hatadır, sakın bunu yapmayın. mesela kâr zarar oranınıza günlük bakarsanız ya da kendinize günlük hedefler koyarsanız piyasanın üst üste ters gittiği 2-3 gün olduğu zaman çok büyük hasar alacaksınızdır. örneğin kendinize günde 100 dolar kazanma hedefi koymuştunuz ve bir gün 100 dolar zarar ettiniz. ertesi gün yatırım psikolojisi yüzünden zararı çıkarma mantığıyla 200 dolar hedefleyeceksiniz. ve 200 dolar için daha çok işleme girip daha büyük üniteler açacaksınız. halbuki dünyanın en yetenekli trader’ı da olsanız piyasanın verdiği kadarını alabilirsiniz ve piyasa o günlerde testere gibiyse bu kez zararınız 400 dolara çıkar. 3. gün bu durum devam ederse en iyi ihtimalle 800 dolar zarardasınızdır. ki böyle durumlarda genelde insanlar kontrolü kaybeder ve “ne de olsa bir yerden dönecektir” diye çok daha büyük üniteler işleme sokarlar. sonunda 3. gün batarsınız. 4. ya da 5. gün ise piyasanın bir anda düzeldiğini görüp çıldırırsınız. ne de olsa illa ki bir yerden dönecekti. ama siz çok aceleci davrandınız. günlük ya da haftalık hedefinizi tutturmaya çalışmak sizi kötü giden normal bir haftada rekt yaptı.
- hedefleriniz ve hesaplarınız minimum aylık olmalı. ay sonu kârdaysanız bakiyenizin fazlasını çekin. başka bir yere aktarın. muhtemel zarar ettiğiniz aylarda buradan oraya ekleme yapın.
piyasanın iyi gittiği günlerde bakiyenizde gördüğünüz kâr sizin değildir, piyasa dibe vurduğu zaman bakiyenizde kalan sizin kârınızdır.
bir ay içinde %100 bile kâr ettiyseniz ertesi ay işlem miktarlarınızı arttırmayın. bir sonraki ay ters giderse sistemi bozmuş olursunuz.işlem miktarlarınızın kararını yıllık ya da 6 aylık vermelisiniz. borsada her şey bir süreç/dönem/döngü. iyi giden bir dönemde hemen işlem miktarlarınızı arttırırsanız, döngü icabı ters dönemde kârınızı fazlasıyla verebilirsiniz.
tekrar ediyorum bu sizin duygularınızı karıştırmamanız gereken bir iş! bu bir nevi kendi şirketiniz. bir şirket kursanız ilk haftadan para kazandığınızda hemen harcar mısınız? ya da elinizdeki mal stoğunu işler 1 ay iyi gitti diye hemen 2-3 katına çıkartır mısınız? yoksa envantere, bilançoya, işlere uzun dönem mi bakarsınız? tabii ki uzun dönem bakarsınız...
yatırım işinde de ortaya koyduğunuz bir sermayeniz var. neden kendi şirketinizmiş gibi yönetmek yerine oyun oynamaya meyilli olasınız ki?
5. vizyon
uzun vadede orta seviye bilgiyle bile büyük olasılıkla işlemlerinizin %60’ın zararla stop edip, %40’ında kazansanız yine de kârda olacaksınız. tabii rr oranını bilerek sistemli işlem yaptığınızı varsayıyorum.
5.000 dolarlık potansiyel bir bakiyeniz olduğunu ve ayda %5 kazanmayı hedeflediğinizi varsayalım. hesabınız bir yıl sonra 9000$ olur. bu %80 kâr demektir. ve dünyada yıllık %80 kâr sağlayan hiçbir yatırım aracı yoktur. kaldı ki biz kripto dünyasındayız. uygun zamanlarda bir ayda 2x yapabileceğimizi biliyorsunuz. 10 ay bekleyip, o 10 ayda %5 kâr hedefi için mücadele edip kalan 2 ayda boğa döneminde %50 hatta %100’lük kârlar elde edebiliriz. önemli olan o 2 aylık boğa dönemi gelene dek sermayeyi bitirmemek. yani, hafif bir kayıpla kötü bir ay geçirdiyseniz, bu pek sorun değil. aylık olarak genelde kâr elde ediyorsanız ve yanlış işlemlerle sermayenizi eritmiyorsanız bundan birkaç yıl sonra yeni bir ev araba alabilirsiniz. yeter ki disiplinden kopmayın, bunu bir iş olarak şirketiniz olarak görün ve uzun vadeli düşünün.
sonuç: bu tecrübeleri edinmek için 2 yol var. ya okuduklarınızı ciddiye alıp, tecrübeli uzmanların yolundan uzun vadede, sindire sindire gidersiniz; ya da siz de bir servet verip uygulamalı öğrenmiş olursunuz. karar sizin.
Bitcoin Fiyatı Neye Göre Yükselip Neye Göre Düşüyor?
