1 Euro'nun 10 Kron Olduğu İsveç Neden Türkiye'nin Aksine Kriz Yaşamıyor?
Tespit şu şekilde
neredeyse türk lirası ile aynı değerdeki para birimi olan isveç kronunun euro karşısındaki değeri yaklaşık 10. para değerleri açısından türk lirası ile aynı olan isveç ekonomik olarak refah içinde yaşıyor. peki neden? bunlar kurdan etkilenmiyor mu? isveç halkı ekonomi bakanlarını topa tutmuyorlar mı? cevap hayır! çünkü en düşük maaş alan meslek gruplarından kasiyerler ortalama 25000 kron alıyor. yani 2500 euro. ve bakın burası çok önemli, market fiyatları genel anlamda türkiye'yle aynı. evet merak ettim, girdim ve isveç dilinden çeviri yaptım ve bazı fiyatlara bakındım. mesela muz. bir kilo muz yaklaşık olarak 30 kron. kiralar 10.000 kron civarında. ancak bu kiraların içinde genel olarak faturalar da dahil. yani adamların harcayabileceği 10-25 bin kron paraları kalıyor. bizde ise neredeyse aynı market fiyatlarıyla harcayacağımız 600-700 lira.
Açıklamalar da şöyle
sorun neyin kaç euro olduğu değil, devalüasyon denen nane. yani dün euro kaç tl/kron imiş, bugün ne kadar ve yarın ne kadar olacak? 2016'da avrupa'ya taşındığımda 1 euro 3 lira civarıydı, şu anda ise 10 lira. 2016'da euro 9 kron civarıyken bugün anca 10 kron civarı.
Devalüasyon: Bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesi.
bunun dışında alım gücü var, enflasyon farkları var, avrupa birliğinden aldıkları veya katkı yaptıkları yardımlar var da oralara hiç girmeye gerek bile yok.
bir de isveç kronunun euro karşısında güç kaybetmesi avrupa birliğinin isveç'ten daha çok ilerlemesinden kaynaklanır, isveç'in geriliğinden değil. bunu da şu örnekle açıklayalım: 2016'dan bu yana 1 amerikan doları 8-9 kron aralığındayken, bugün hala aynı yerde seyretmekte. yani kimse alıp başını gitmemiş veya kimse geriye düşmemiş.
kron'dan 1 sıfır silerek sorunu çözebilirler ama ihtiyaç duymuyorlar zira paralarının değeri euro karşısında her geçen gün erimiyor. ayrıca bütün hayat euro bazında akıyor, kazançlar da buna dahil. türkiye'de masraflar euro bazında akıyor (çoğu mal ithal olduğu için), ancak maaşlar tl bazında. halk bu yüzden fakir.
isveçle kendimizi aynı sınıfta görmek için olması gereken şuydu:
1 euro 10 tl'ye eşit
asgari ücret 1500 euro
kiralar 1000 euro
ortalama maaş ülke genelinde 3000 euro
isveç ile tek benzerliğimiz ilk madde. gerisi tamamen farklı. zaten isveç'e gittiğiniz an, hiçbir parametreye bakmanıza gerek yok, sokakta dolaşınca zaten anlıyorsunuz neyin ne olduğunu.
Ülkelerin gelirlerini karşılaştıralım
kişi başı milli gelire bakarsak;
2019 yılında isveç'inki 51 000 küsür dolarmış.
yine 2019 yılında türkiye'de 9000 küsür dolarmış.
arada 5-6 kat kadar fark var.
yok kişi başı milli gelire değil de maaşlı çalışanın medyan maaşına bakarsak:
(medyan=sıraladığımızda tam ortada kalan elemanın değeri)
neden asgari ücrete bakmıyorum?
1. isveç'te standart bir asgari ücret yok
2. asgari ücretin olduğu birçok avrupa ülkesinde asgari ücretlilerin oranı yüzde 10'un altındayken bizde yüzde 40 dolaylarında.
bu sayı isveç'te 30.000 kron imiş.
yine bu sayının türkiye için değerini bilmiyoruz. kimse açıklamıyor çünkü.
sadece şu iki şeyi diyebiliyorum;
1. maaşlı çalışanların %40 civarı asgari ücretliyse (bu oranın açıklanan en son değeri bu civarlarda) medyan maaşlı çalışanın maaşı asgari ücretin üzerindedir ama çok da üzerinde değildir.
2. bu medyan ücret 5000-6000 lira civarındaysa isveç'ten 5 küsür kat fakirizdir (gdp verilerinin gösterdiği gibi). bunun üzerindeyse gdp'nin gösterdiği kadar fakir değilizdir.
neyse türkiye'de de ortalama bir maaşlı çalışanın aldığı aylık ücret (bunlara temizlikçi de dahil, güvenlik görevlisi de dahil, öğretmen de dahil, doktor mühendis de dahil) 30000 lira civarındaysa vatandaşın mali durumunun isveç'tekinden çok bi farkı yok derim.
gdp'ler için kaynak:
https://www.macrotrends.net/…/sweden/gdp-per-capita
https://www.macrotrends.net/…/turkey/gdp-per-capita
isveç'in medyan maaşı için kaynak:
https://www.scb.se/…e-monthly-salary-by-occupation/
(isveç'in resmi istatistik kurulusu, sağolsun sitelerinin ingilizce versiyonu varmış.)
türkiye'deki asgari ücretli çalışanların oranıyla ilgili kaynak:
https://www.sozcu.com.tr/…isi-devlet-sirri-5611086/ - 2014'ten beri kimse açıklamıyor, son açıklanan rakam %40 küsür diyor.
https://www.hurriyet.com.tr/…sgari-ucretli-40680624 - 2017'den veri, yine %40 küsür.
Türkiye Ekonomisinde Adını Sıkça Duyduğumuz Devalüasyon Tam Olarak Nedir?
